1. Verhuur aan sporters, hondenclubs, militairen
Als sporters gebruik maken van natuurterreinen biedt dat kansen aan bezitters voor verhuur. Via S(up)port for Nature (SfN) kan een eigenaar een bijdrage ontvangen voor het toestaan van een sportevenement. S(up)port for Nature zorgt ervoor dat sportevenementen aandacht besteden aan natuur, bodem, andere bezoekers en het aspect aansprakelijkheid. Dat verkleint schade aan het gebied en overlast voor de reguliere bezoekers. S(up)port for Nature hanteert als richtlijn dat 5 tot 15% van de deelnamekosten ten goede komt aan de terreineigenaar. Een handleiding en een stappenplan bevorderen dat het evenement rekening houdt met de Natuurbeschermingswet.
Op de Sallandse Heuvelrug werden in 2016 met toepassing van het SfN-systeem 31 evenementen georganiseerd met in totaal 18.500 deelnemers. Dit gaf een totale opbrengst van €24.800. Door het vele vrijwilligerswerk waren er bijna geen kosten. Staatsbosbeheer behandelt de vergunningaanvragen voor evenementen in afstemming met de andere grondeigenaren Natuurmonumenten en Landschap Overijssel.
S(up)port for Nature is ook te gebruiken voor concerten, exposities, landgoedfairs, braderieën, cursussen, (therapeutische) wandelingen, rally’s, crosscountry’s, hondenclubs, hondenuitlaatservices, scouting, padvinders en militairen. Initiatiefnemer stichting Probos ziet ook toepassingen van soortgelijke systemen voor uitgevers van gidsen, kaarten en boeken, waterwinbedrijven, routenetwerken en gastvrijheidsondernemers. In die laatste sector gaat jaarlijks €700 miljoen om aan overnachtingen gerelateerd aan natuurgebieden. Probos roept VBNE en FPG op om initiatief te nemen.
Probos schat dat S(up)port for Nature zorgt voor een geldstroom van tienduizenden euro’s per jaar naar de natuursector. Bij gebruik voor alle sportevenementen in natuur komt enkele miljoenen beschikbaar bij een bedrag van €1 per deelnemer, aldus Probos. Zie: supportfornature.nl. Dit is een initiatief van stichting Probos, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en vele sportorganisaties, zoals Atletiekunie, Koninklijke Nederlandse Wieler Unie, Koninklijke Nederlandse Hippische Sportbond, NOC*NSF en de Nederlandse Toer Fiets Unie.
Andere voorbeelden
- Inkomsten uit hardlopen. De Zevenheuvelenloop bij Nijmegen leverde Natuurmonumenten in 2016 bijna €61.000 op. De bijdrage van de lopers wordt besteed aan een nieuwe hardlooproute in Nationaal Park Veluwezoom. Bij de ontwikkeling van de nieuwe route betrekt Natuurmonumenten hardloopclubs uit de omgeving. Ook wordt de route ingepast in het wegen- en padenplan van het Nationaal Park. In 2015 ging de donatie van bijna €21.000 naar een trainingsrondje Heumensoord. Natuurmonumenten haalt ook inkomsten uit de jaarlijkse Posbankloop, namelijk €1 van iedere inschrijving. Zie: posbankloop.nl.
- Devil’s Trail organiseert off-road hardloopwedstrijden door diverse natuurgebieden, zoals de Utrechtse Heuvelrug en de Loonse en Drunense Duinen. Van elke inschrijving gaat een deel naar de eigenaar. Een trailrun gaat over onverharde wegen. Zie: devilstrail.nl.
- Stichting Green Race organiseert sportieve evenementen voor een breed publiek met als motto ‘Bewegen in en voor de natuur’. Green Race werkt samen met lokale bedrijven en andere partners. De initiatiefnemers zijn onder meer bekend van de Devil’s Trail Utrechtse Heuvelrug. Green Race heeft het Nationaal Park benaderd voor samenwerking en wil 25% van de inschrijfgelden voor evenementen ter beschikking stellen aan natuur en landschap. Het Nationaal Park heeft hier enthousiast op gereageerd en werkt in 2018 de afspraken uit.
2. Groene gymnastiek
In Engeland hebben Conversation Volunteers de ‘Green Gym’ opgezet. Conservation Volunteers is een organisatie die mensen helpt om op lokaal niveau groene gebieden te behouden en te herstellen. De ‘Green Gym’ is een programma dat mensen in de gelegenheid stelt hun fitheid en gezondheid te verbeteren door vrijwilligerswerk in de natuur uit te voeren. Het is vooral gericht op mensen die normaal niet een sportschool zouden bezoeken en worden verwezen via de huisarts. Hier ligt een kans om te laten betalen voor vrijwilligerswerk, zoals ook een sportschool geld ontvangt. Uit: ‘Natuurmonumenten in beweging. Een verkennend onderzoek naar de mogelijkheden van Natuurmonumenten om actief bij te dragen aan ‘bewegen op doktersadvies’, Augie Vissers, Afstudeeronderzoek Natuur- en Landschapstechniek Van Hall Larenstein, 3 juni 2013. Zie: tcv.org.uk/greengym en hetgroenemedicijn.nl/wp-content/uploads/2013/09/Natuurmonumenten-in-beweging-preview.pdf.
3. Betalende vrijwilligers
Vrijwilligers laten betalen om zwerfvuil op te ruimen. Dat lukt een groep vrienden die sinds 2007 elk jaar eind september op Terschelling een Waddenwerkweekend organiseert op Natuurcamping Nieuw Formerum. Het maximum van 200 deelnemers is vaak binnen twee weken voorinschrijving al bereikt. Als tegenprestatie voor een zaterdag afval verzamelen en betaling van €75 krijgen de deelnemers twee overnachtingen met eigen tent, eten en drinken en een fiets, lezingen van onderzoekers, entertainment, biologisch eten en excursies op zondag. Voor de overtocht geeft rederij Doeksen korting. De deelnemers halen per keer zo’n 30 kubieke meter van de stranden. De organisatie werkt samen met de Waddenvereniging, Staatsbosbeheer, Rijkswaterstaat, gemeente Terschelling, stichting Anemoon, camping Nieuw Formerum, rederij Doeksen, Milieujutters en Groeneveld Eten. De groep ontving in 2012 de aanmoedigingsprijs van €2500 van de Groenfonds Natuurprijs. Zie: waddenvereniging.nl/aanmelden/pagina.html?id=153 en facebook.com/Waddenwerkweekend-2016-421877131313984/.
4. Betalen voor bewegen in het groen
Een nieuwe inkomstenbron voor Landschap Overijssel biedt de reïntegratie door gemeenten op grond van de wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Jessica Winter, hoofd communicatie: “We sluiten een deal met de organisatie Sportservice die Wmo-klanten laat bewegen in het groen. Hardlopers lopen het liefst op zandpaden en die hebben wij. Op die manier kan een hardloopschool de mooiste zandpaden aanbieden met clinics.” Landschap Overijssel krijgt betaald voor het gebruik.
Andere voorbeelden. ‘NatuurlijkSportief Buitengewoon in Beweging’ organiseert clinics, persoonlijke en groepstrainingen in de buitenlucht en begon daarmee vanaf 2013 in Rotterdam en Dordrecht. Zie: natuurlijksportief.nl.
Indevrijenatuur.nl bood bushcraft, survival en natuurbeleving via workshops waarin deelnemers van alle leeftijden wildernisvaardigheden leerden. Vuur maken zonder lucifers. Eetbare en medicinale planten herkennen en onderdak maken op verschillende manieren. De missie van eigenaar Philip Schellens was om te laten ervaren hoe onze voorouders alles uit de wildernis haalden om te overleven. Hij heeft domeinnaam en website indevrijenatuur.nl per 31 januari 2018 verwijderd.
Hardlopen in de natuur. Foto: Stan the Caddy / Flickr
5. Natuursporten voor scholen
Natuursporten kunnen (mede) worden gefinancierd door scholen zoals met Highland Games. Die omvatten activiteiten als touwtrekken, paalwerpen, zwerfkeiwerpen, boomstamwerpen en zagen, gebaseerd op de negentiende-eeuwse Schotse clanspelen. Het Nationale Park De Hoge Veluwe nam in 2011 het initiatief en organiseert jaarlijks de landelijke finale. De Groenfonds Natuurprijs kreeg in 2012 de Highland Games als 1 van de 52 ingezonden projecten. Zie: hogeveluwe.nl/nl/nieuws/2012-04-26-de-hoge-veluwe-highland-games.
6. Sporters werven geld
Sporters van stichting Sportschool de Open Lucht in Nijmegen werven gelden om natuur te helpen financieren en sportvoorzieningen daarin. De stichting combineert bewustwording met eigenaarschap en promoot en passant een gezonde levensstijl.
Nederland telt 7 miljoen buitensporters, aldus voorzitter Sander Turnhout, waaronder 4 miljoen hardlopers, 8 miljoen wandelaars, 1,5 miljoen wielrenners, 6 miljoen actieve fietsers en 450.000 ruiters. Daarnaast zijn er ook nog skeeleraars, roeiers, zwemmers, roeiers, zeilers en wind- en kite-surfers. Zij hebben allemaal baat bij een mooi en goed toegankelijk buitengebied. Turnhout schat de markt van buitensport op €6,8 miljard en concludeert: “Het gaat hier om de grootste en mooiste sportschool van Nederland.” Bron: Groenfonds Natuurprijs 2013. Zie: sportersvoornatuur.nl.
7. Natuurgolfbanen
Een golfbaan kan zich tot een interessante inkomstenbron ontwikkelen, is de ervaring van Hein van Beuningen, directeur van NSW-BV Anderstein in Maarsbergen. Het landgoed verhuurt een 27-holes baan aan een vereniging met elfhonderd leden die zelf voor het onderhoud zorgt. In de regel vergt een 9-holesbaan minimaal vijfhonderd leden, en een 18-holesbaan duizend. Een golfbaan neemt al gauw twintig hectare in beslag, soms een veelvoud daarvan.
De aanleg van een golfbaan kan samengaan met de aanleg van nieuwe natuur, bewijst de natuurgolfbaan in Gaasterland. Jarenlang overleg tussen overheidsinstanties, landbouw- en natuurorganisaties, particulieren en de stichting Golfclub Gaasterland leidde in maart 2003 tot de opening van de eerste golfbaan in Europa met een Groenlabel, uitgereikt door het ministerie van LNV. Dat label kreeg Gaasterland omdat de 9-holes golfbaan slechts vijftien hectare vergde en de overige 43 hectare natuur werd. Het wild heeft voorrang op greens en fairways. Zie: golfclubgaasterland.nl en https://www.youtube.com/watch?v=k9bXefnrN9M.
De natuurgolfbaan Gaasterland past in een groter gebiedsproject, Experiment Gaasterland genoemd. Vijftien jaar lang, tot eind 2016, waren agrariërs en streekbewoners verantwoordelijk voor het invullen van 550 hectare ‘nieuw te realiseren natuur’. Zij hebben zelf de verantwoordelijkheid gekregen voor de natuuropgave. De vereniging voor Agrarisch en Particulier Natuurbeheer Bosk & Greide was de trekker en kon beschikken over €10,5 miljoen voor natuur, landschap en recreatie. Particulieren hebben hun gronden omgezet naar natuur. Het experiment leverde onder andere de golfbaan, een natuurcamping en paardenroutes op. Bron: Provincie Friesland, 01/12/16. Zie: boskengreide.nl.
Meer voorbeelden: ook landgoed Bleyenbeek en landgoed Welderen hebben met hun 18-holes golfbanen een goed lopende economische drager ontwikkeld. De landgoederen werken aan planmatig beheer van het groen op de golfbanen en hebben daarmee een certificering van de Golf Environment Organisation behaald. De eigenaar van golfbaan Oijense Zij in Noord-Brabant wil aansluitend aan zijn par 3-golfbaan een 9-holes natuurgolfbaan aanleggen, met een NGF-A status. Het natuurdeel ligt binnen het Natuurnetwerk, voorheen EHS genoemd. Zie: golfenopeenlandgoed.nl.
Golfbaan op landgoed Anderstein in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug . Foto: Golfclub Anderstein
8. Sportterreinen zonder gif
De Green Deal Sportvelden loopt van eind 2015 tot 2020. De partners in de Green Deal ontwikkelen gezamenlijk best practices en onderzoeken voorbeelden van sportveld- en golfbaanbeheer waar al zonder bestrijdingsmiddelen wordt gewerkt. In 2017 vond een eerste evaluatie plaats van aanpak en resultaten. In 2020 volgt een eindevaluatie.
De Natuur en Milieufederaties (NMF) en de Koninklijke Nederlandse Golf Federatie (NGF) werken al langer samen aan verduurzaming van de golfsport, los van de Green Deal. Een overeenkomst noemt een aantal concrete projecten, zoals een gezamenlijk symposium over bestaand natuurbeheer op golfbanen. NGF-bestuurslid Marieke van Rhijn: "Chemievrij beheer is bijzonder actueel. We hebben tot 2020 de tijd om aan te tonen dat we een duurzaam en groen beleid kunnen voeren." Corinne de Jonge van Ellemeet van NMF: "Dat proces willen de Natuur en Milieufederaties versnellen." Andere sportbonden bleken niet bereid tot het sluiten van dergelijke overeenkomsten. Bron: Natuur en Milieufederaties, 22/09/15. Zie: greendeals.nl/gd-189-sport en mnh.nl/nieuws/geen-ondertekening-greendeal-chemievrije-sportvelden.
Augie Vissers sprak op het symposium ‘Buiten Sporten, Natuurlijk’ van de Nederlandse Golffederatie (NGF), de Natuur en Milieufederaties (NMF) en NOC*NSF op 19 mei 2016 in Papendal over de website Beter in het Groen waarmee zij begon in 2015. De site toont ruim 800 initiatieven van gezond aanbod in de natuur. Van wekelijkse wandelgroepen en buitensportlessen tot kindertherapie en re-integratie in het groen. In een natuurgebied of dicht bij huis. Gemiddeld de helft van de activiteiten is gericht op bewegen. De site trekt ongeveer 1800 bezoekers per maand. Zie: beterinhetgroen.nl.
Niet alleen minder gif, maar meer natuur op sportterreinen is het streven van drie groene-tafelbijeenkomsten. Het overheidsprogramma Tweede Natuur heeft de initiatiefnemers geholpen bij de start. De partners van deze groene tafel zijn beheerders, eigenaren en gebruikers van sportterreinen, natuurorganisaties en partijen uit de recreatie. Coördinatie: Albert Vliegenthart, vlinderstichting.nl. Zie: tweedenatuur.nl/project/natuurlijk-sporten en vlinderstichting.nl/actueel.php?id=312&nieuwsid=1395&p=a&q=groene+tafel.
Deze groene tafels hebben in 2015 geleid tot de start van de Green Deal Sportvelden. De deelnemers willen het gebruik van pesticiden beëindigen. De deelnemers zijn NOC*NSF, Golfalliantie, Cumela, ministerie I&W, branchevereniging VHG, VSG en BSNC.
9. Combinatie van buitensport en Natuurnetwerk Nederland
Markant Outdoor Centrum heeft vanaf 2005 12 hectare in erfpacht van Recreatieschap Achterhoek en Liemers. Het terrein is onderdeel van een ecologische verbindingszone tussen Oude IJssel en Montferland. Er is een slenk gegraven en een paddenpoel. De drie gebouwen zijn van hout met groene daken. Daarvoor kreeg Markant in 2008 de Architectuurprijs Achterhoek. Het bedrijf heeft inmiddels een Green Key, een duurzaamheidstest voor horeca- en recreatiebedrijven. Onderhoud van het natuurdeel kost bijna een arbeidsjaar, maar wordt ingevuld met stageplekken. Uit: Landschappelijk ondernemen in de Achterhoek – Anne Oosterbaan en André Kaminski, uitgeverij Alterra, februari 2013. Zie: markant-outdoorcentrum.nl. en wur.nl/nl/show/De-Achterhoek-weer-mooi-met-landschappelijk-ondernemen.htm.
10. Buitensport en natuursector vragen €1 miljard
NOC*NSF, buitensportbonden, LandschappenNL, Natuurmonumenten en de Vereniging Sport en Gemeenten hebben in maart 2017 het manifest 'Naar Buitensport en Natuur voor iedereen' gepresenteerd. Het manifest betoogt dat de Rijksoverheid extra moet investeren in goed ontsloten natuur om, waar dat past, plaats te bieden aan de groeiende groep buitensporters.
De organisaties vragen een investering van €1 miljard voor het verwerven, inrichten, beheren, zoneren en ontsluiten van natuur en landschap voor sporters en recreanten. Zij vragen daarbij om regie door het Rijk om kansen voor gezondheid, biodiversiteit en natuurontwikkeling beter te benutten. Zij willen dat natuur en landschap de status krijgt van sportlocatie, vergelijkbaar met andere sportlocaties in Nederland en steun voor pilots waarbij buitensport geïntegreerd wordt in het Nationaal Natuurnetwerk. Daarbij helpt het als de ministeries van Economische Zaken, Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Infrastructuur en Milieu samenwerken om belemmeringen aan te pakken. Bron: LandschappenNL, 10/03/17. Zie: Naar Buitensport en Natuur voor iedereen op de site van LandschappenNL.
Een concreet initiatief neemt de provincie Zeeland. De provincie gaat de kosten van sportevenementen in de natuur zelf betalen. De provincie Zeeland en #Staatsbosbeheer (SBB) hebben besloten de vergoeding die organisatoren van sportevenementen moeten betalen voor gebruik van terreinen van Staatsbosbeheer in Zeeland te schrappen. Beide partijen constateren dat sporten in de natuur populair is en dat veel Zeeuwen deelnemen aan evenementen in de Zeeuwse natuur. De provincie Zeeland vindt het vragen van een vergoeding daar niet bij passen en heeft daarom besloten de kosten grotendeels voor haar rekening te nemen. De afspraken gelden voor 2 jaar en gaan in op 1 januari 2019. Bron: Staatsbosbeheer, 13/11/18.
