Overige

8. Vereniging van Vrienden

Een organisatie van Vrienden van een landgoed of een natuurgebied kan steun verlenen aan speciale projecten, zoals de restauratie van een cultuurhistorisch element, het plaatsen van bankjes, de aanleg van paden, de organisatie van evenementen, excursies en onderhoud. Op landgoed Twickel hielp een actiegroep de aanleg van een autoweg dwars door het landgoed voorkomen, die Delden direct moest verbinden met de A1. De actiegroep vormde zich daarna om tot de vereniging Vrienden van Twickel. Zie: vriendenvantwickel.nl.
Organisaties van Vrienden blijken in de praktijk een steun voor de eigenaren in het bijeenbrengen van financiering, kennis en extra handen. Zij kunnen helpen met het realiseren van doelen of projecten die anders blijven liggen. Daarnaast vergroten Vrienden het draagvlak in de omgeving. Zij kunnen ook helpen met een duidelijk gezicht naar buiten of steun bieden in moeilijke tijden.

Voorbeelden

• De 600 leden van de vereniging Vrienden van Mariënwaerdt snoeien, ruimen zwerfafval, verzorgen educatieve dagen, onderhouden de vier wandelroutes die ze zelf hebben aangelegd, kochten van hun geld parkbanken, twee AED’s, verzorgen een website en plaatsen berichten op Facebook en Twitter. Zie: vriendenvanmarienwaerdt.nl.

• De stichting Vrienden Landgoed Vollenhoven in De Bilt organiseerde tot in 2017 jaarlijkse tuindagen, die gemiddeld zevenduizend bezoekers trokken. De Vriendenstichting stopt ermee omdat het “helaas niet langer mogelijk op die manier Vollenhoven draaiende te houden”, verklaart Liline Haitsma Mulier. “De Tuindagen vragen heel veel tijd en energie en leveren relatief weinig op door hoge kosten en lage entree en standhoudersgeld. Een meer commerciële opzet stuit ons tegen de borst en daarom hebben we besloten ons te richten op andere bronnen van inkomsten.”
  De Vrienden van Vollenhoven gaan door met het organiseren van rondleidingen en educatieve projecten. De stichting telt ongeveer 75 voornamelijk particuliere donateurs. In totaal doneren zij ongeveer €2000 per jaar. Dat geld gaat naar kleine projecten als vogelhuisjes en restauratie van de koude bakken in de moestuin. In ruil daarvoor krijgen zij een jaarlijkse donateursdag. Landgoed Vollenhoven levert groente en bloemen aan de biologische tuinderij Amelishof die ze onder meer verkoopt via groenten- en bloemenabonnementen. Zie: landgoedvollenhoven.nl/stichting en http://landgoedvollenhoven.nl.
  
  

Tuindagen landgoed Vollenhoven. Foto: nederlandselandgoederen.nl / Landgoed Vollenhoven

• Een nieuwe vriendenstichting ging 5 april 2013 van start op landgoed Eyckenstein in Maartensdijk. De burgemeester van De Bilt gaf namens het gemeentebestuur een donatie aan de vriendenstichting. Als eerste begon de stichting aan herstel van de kassen van de moestuin, mede dankzij een provinciale subsidie van €150.000 op een totaal van €325.000 aan restauratiekosten. Luuk Schouten gebruikt de kassen sinds 2006 als onderdeel van zijn biologische tuinderij. Zie: eyckenstein.nl/landgoedinbedrijf/vriendenvaneyckenstein/anbigegevens.

• Op buitenplaats Wester-Amstel helpt de vriendenstichting sinds 1993 met het onderhouden van de tuinen en gebouwen, het organiseren van concerten, lezingen en exposities, het werven van fondsen en het genereren van publiciteit. Zie: http://wester-amstel.nl.

• Landgoed Larenberg kreeg eind 2010 de Larense burgemeester Elbert Roest als eerste lid van de vriendenstichting. De stichting Vrienden van landgoed Larenberg besteedt veel tijd aan vergroten van het draagvlak voor het ‘best bewaarde geheim van het Gooi’. Zie: http://vriendenlarenberg.nl.

• Landgoed Prattenburg, 432 hectare, heeft sinds 2013 een eigen vriendenstichting. Deze vriendenstichting kiest voor een educatieve insteek, met het geven van lezingen en rondleidingen, maar ook door bezoekers het besef mee te geven dat zij te gast zijn op een particulier landgoed. Twee jaar eerder, in 2011, sloten de gemeenten Rhenen en Veenendaal, het landgoed Prattenburg en de provincie een convenant om samen het landgoed te voorzien van economische dragers zoals een zorghotel met als doel duurzame instand­houding van één van de grootste particuliere landgoederen van Utrecht. Er liggen plannen om zeven woningen te bouwen in ruil voor sloop van bestaande gebouwen. Zie: prattenburg.nl/index.php/vriendenstichting

• De stichting Vrienden Historische Buitenplaats Maarsbergen wil de betrokkenheid van omwonenden vergroten en het cultureel erfgoed, bos, natuur en landschap op en rond de buitenplaats behouden en versterken met inzet van vrijwilligers en financiën. Zie: landgoedmaarsbergen.nl/pg-23779-7-30746/pagina/vrienden.html.

• Ook binnen Natuurmonumenten en provinciale Landschappen, zoals het Geldersch Landschap en Kasteelen en het Utrechts Landschap bestaan mogelijkheden om buitenplaatsen te ondersteunen. Zo kent Natuurmonumenten het Herstelplan ’s Gravelandse Buitenplaatsen en Landschap Noord-Holland heeft het fonds Vrienden van Leyduin in het leven geroepen, voor behoud en herstel van buitenplaatsen in de regio Heemstede-Aerdenhout. Bron o.a.: Helene Blaak, Nieuwsbrief Jaar van de Historische Buitenplaats 2012, nummer 3 van 2013. Zie: https://erfgoedstem.nl/vriendenstichting-als-ondersteuning-van-buitenplaatsen.
  
  

9. Lidmaatschap voor omwonenden

Makelaars kunnen bij verkoop van een huis grenzend aan een natuurgebied of een landgoed een lidmaatschap van de eigenaar aanbieden, zoals een terreinbeherende organisatie of een vriendenstichting van een landgoed. Het eerste voordeel is dat de nieuwe bewoner bijdraagt aan de instandhouding van het groen waar hij uitzicht op heeft. Het tweede voordeel is dat de omwonenden de eigenaar op die manier helpen te voorkomen dat het groen een andere bestemming krijgt. De omwonende op zijn beurt heeft als voordeel dat het groen blijft bijdragen aan de waarde van het huis.

Voorbeelden

Voor zover bekend is het Utrechts Landschap de eerste terreinbeheerder in Nederland die eigenaar is van nieuwe natuur in een woonwijk. Het Utrechts Landschap presenteerde het project Natuurburen in de wijk Kerckebosch tussen landgoed Heidestein en Zeist tijdens de Week van het Landschap in het najaar van 2015. Directeur Saskia van Dockum: “Wij hopen dat andere gemeentes en projectontwikkelaars dit innovatieve voorbeeld van natuurinclusief bouwen overnemen.”
Sinds 2006 is de gemeente Zeist samen met woningcorporatie Seyster Veste bezig met de herontwikkeling van de wijk Kerckebosch. Oude flats en wegen worden gesloopt en er komen nieuwe huur- en koopwoningen voor zo’n duizend huishoudens. Gemeente en woningcorporatie hebben niet gekozen voor een harde scheiding tussen de wijk en het naastgelegen natuurgebied Heidestein. Nu liggen er stroken, ‘scheggen’ genaamd, tussen zes woonbuurten, die het natuurgebied verbinden met de woonwijk. De gescheperde schaapskudde van Heidestein zal het heideterrein in de wijk één of twee keer per jaar bezoeken voor een graasronde.
De 19 hectare nieuwe natuur was al aangelegd toen de woonwijk nog in aanbouw was. Het eigendom van de natuur is overgedragen aan Utrechts Landschap. In de naaldbossen en op de heideterreinen van Heidestein komen bijzondere soorten voor, zoals zandhagedis, groene specht en hazelworm. Zij hebben een groter leefgebied dankzij de nieuwe natuur van Kerckebosch.
Om te zorgen dat de bewoners het groen ervaren als hun natuur is veel aandacht besteed aan het vergroten van de betrokkenheid. Zo krijgen nieuwe bewoners van de wijkontwikkelingsmaatschappij Kerckebosch een jaar lidmaatschap van het Utrechts Landschap cadeau. De boswachter houdt regelmatig een spreekuur waar bewoners met hun vragen en ideeën terecht kunnen. Bewoners krijgen informatie over de natuur in hun wijk, het bijbehorende beheer en hoe zij hun tuinen natuurvriendelijk kunnen inrichten. Ook worden zij uitgenodigd om mee te helpen bij het natuurbeheer. Kerckebosch ontving in 2016 de prijs voor de mooiste openbare ruimte. Zie: kerckeboschzeist.nl en utrechtslandschap.nl. 

Ander voorbeeld. Een projectontwikkelaar heeft onlangs alle 350 huishoudens van een nieuwe wijk in Den Dolder het lidmaatschap aangeboden van het Utrechts Landschap dat eigenaar is van het aangrenzende bosreservaat Pleinesbos en Oude Tol, aldus Hans Hoogewerf, boswachter van eigenaar Utrechts Landschap.

10. Toolbox financieringsconstructies

Voor alle organisaties die minder subsidie krijgen en andere manieren zoeken om geld bij elkaar te krijgen, lijkt de Toolbox financieringsconstructies interessant. De constructies zijn verdeeld over zes categorieën: fondsen, leningen, subsidies, garanties, helpen organiseren door overheden en particuliere initiatieven als ruilen, crowdfunding. Deze website van Agentschap.nl, gefuseerd met de Dienst Regelingen tot Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (rvo.nl), biedt dus geen verdienmodellen, kostenbesparingen of tips aan overheden. Zie: rvo.nl. 

11. Brandweer wil meer blusvijvers

Uit een onderzoek van de Brandweer in Achterhoek Oost blijkt dat er in het buitengebied een groot tekort is aan bluswater. De brandweer regio Achterhoek-Oost, met onder meer de gemeenten Winterswijk, Aalten, Berkelland en Oost-Gelre, pleit voor de aanleg van blusvijvers op een afstand van potentiële brandhaarden kleiner dan 2000 meter, met een inhoud groter dan 1000 m3 water. Hier lijkt een koppeling mogelijk met andere functies, bijvoorbeeld in de vorm van paddenpoelen, maar ook met wateropvang. In dat geval zouden brandweer en waterschap mee betalen. Zie: tubantia.nl/achterhoek/brandweer-meer-blusvijvers-nodig-in-oost-achterhoek~ab1c5c12
 

12. Zonnecentrales

Het aantal zonneakkers en zonneweides neemt snel toe, ondanks bezwaren tegen grootschalige zonnecentrales op land vanwege het industriële uitzicht. Toch kan het soms. Zoals in het Zuid-Hollandse Ouddorp waar sinds 2012 achter bestaande wallen een zonnecentrale ligt die stroom opwekt voor een nabijgelegen recreatiepark. De 2900 panelen liggen achter ‘hoagten’, cultuurhistorisch waardevolle beplante zandwallen in de binnenduinrand, in de negentiende eeuw aangelegd door boeren die zand weghaalden en op wallen legden om dichter bij het grondwater te komen. Zie: deltawind.nl.
Bureau Eelerwoude uit Goor heeft een brochure gemaakt met vele illustraties van zonneweiden met aandacht voor landschappelijke inpassing, biodiversiteit, multifunctioneel ruimtegebruik en draagvlak in de omgeving. Zie: https://en.calameo.com/read/0006038957c210f4f8d36.

Andere voorbeelden

• Het Utrechts Landschap heeft samen met de Eigen Wijkse Energie Coöperatie vijfhonderd zonnepanelen gelegd op de oude steenfabriek Bosscherwaarden. De stroom gaat naar de afnemers in Wijk bij Duurstede.

• Grootschaliger is het plan van architect Ad Kil om de Nieuwe Hollandse Waterlinie – van Pampus tot de Biesbosch – om te vormen tot een klimaatlinie. Dit 85 kilometer lange rijksmonument wordt een grote energiecentrale met aardwarmte, zonnepanelen, windturbines en biomassa. Bron: ‘Verkenning energielandschappen en erfgoed’. Zie: https://cultureelerfgoed.nl.

• Functiecombinaties met zonneparken zijn nog schaars. Combinaties met kleinvee als kippen, ganzen en schapen komen sporadisch voor. Als een zonnepark komt te liggen op een landbouwperceel gaat de biodiversiteit omhoog bij aanleg en beheer van bloemrijke weides. Ook verbetert de bodemkwaliteit en neemt de stikstofdepositie af. Om deze en andere redenen lijken zonneparken geschikt voor buffers rond natuurgebieden. Bron: Effecten van zonneparken op de omgeving en voorbeelden van meervoudig ruimtegebruik, Gemeente Arnhem, 15-9-2016, Rho adviseurs voor leefruimte.

• Ton en Gaby Koenders uit het Achterhoekse dorp Hengelo hebben met hulp van Nico Wissing en Lodewijk Hoekstra van NLGreenlabel een zonneweide tot stand gebracht die duurzame energie combineert met hoge biodiversiteit en recreatie. Op 7 hectare, waar de bouw van 250 woningen niet op gang kwam, staan sinds begin 2017 ruim 7000 zonnepanelen, wadi’s, taluds en bloemrijke randen met inheems plantgoed en gebiedseigen zaden. Ook grazen er schapen. Bij de aanleg is de bodem zo min mogelijk verstoord. Om het landschapspark staan geen hekken maar meidoorns als natuurlijke afscheiding.
  In dit Solarpark De Kwekerij kunnen buurtbewoners en bezoekers wandelen, picknicken en spelen tussen bomen en waterpartijen. Vrijwilligers melden zich voor onderhoud en toezicht. Kinderen bouwen hutten en voetballen tussen de panelen die tegen een stootje kunnen. Geld komt  van de ministeriële SDE+-regeling voor de panelen, van de provincie Gelderland voor het groene deel en van een particuliere investeerder. Zie: nieuwestedelijkenatuur.nl/picknicken-tussen-de-zonnepanelen en nlsolarparkdekwekerij.nl.

13. Heel grote inkomstenbronnen

Sommige inkomstenbronnen zijn uniek en niet gemakkelijk te kopiëren. Zoals een attractiepark van De Efteling, een bloembollententoonstelling van de Keukenhof, een gasverdeelstation van Vilsteren en de bouw van 62 koloniewoningen in Frederiksoord. Maar als dergelijke projecten eenmaal lopen, vormen ze de kurk waar een veel groter gebied op drijft. Vandaar de grootse plannen op onder meer de landgoederen Mariënwaerdt, Sandenburg én Keukenhof. Maar ook die van Natuurmonumenten voor de Marker Wadden. Anders gezegd, groot denken biedt kansen. Zoals een Schots kasteel dat verblijfsarrangementen biedt van ruim 13.000 pond voor een midweek met maximaal acht personen.

14. Green Deals

Met Green Deals wil het Rijk de samenleving verduurzamen. Elke deal bevat een concreet resultaat, de inzet van bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen. Het Rijk beperkt zich tot het aanpassen van wet- en regelgeving, het ondersteunen van afzetmarkten voor nieuwe technologieën, zorgen voor goede samenwerking en het verbeteren van de toegang tot de kapitaalmarkt.
Netwerkontwikkeling vraagt om capaciteit, en deze capaciteit blijft beschikbaar bij het ministerie van Economische Zaken en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, meldt minister Kamp in antwoord op vragen van de Tweede Kamer. Hij noemt de essentie van Green Deals het bieden van één actief aanspreekpunt waar partijen terecht kunnen. Zie: Ministerie van Economische Zaken, 12/08/16.

Achtergronden

• Van alle sinds 2014 afgesloten Green Deals vallen er 32 onder het thema Biodiversiteit. Daaraan nemen ongeveer tweehonderd partijen deel. Zie: greendeals.nl/thema/biodiversiteit. Daartoe horen onder meer Tijdelijke Natuur en het Landgoedbedrijf. InnovatieNetwerk verwacht in het kader van zijn project subsidievrije natuur 40.000 hectare tijdelijke natuur. De eerste 2000 hectare zijn er al. Tijdelijke natuurgebieden liggen eind 2016 in 26 gemeenten, te weten Almelo, Amsterdam, Delfzijl, Den Bosch, Groningen, Lansingerland, Lent, Maastricht, Middelburg, Midwolda, Nieuwegein, Nijmegen, Noordoostpolder, Oldambt, Rhenen, Roermond, Rosmalen, Rotterdam, Slochteren, Spaarnebuiten, Steenwijk, Terneuzen, Westzaan, Woerden, Vught en Zaandam. Nadat InnovatieNetwerk stopte is dit project overgenomen door tijdelijkenatuur.nl. Zie ook tweedenatuur.nl/project/200-000-hectare-subsidievrije-natuur.
  Ontwikkelaars en terreineigenaren kunnen vanaf 7 maart 2018 gebruik maken van de gedragscode Tijdelijke Natuur. Hiermee kunnen ze de natuur de ruimte geven op hun terreinen en krijgen ze vooraf toestemming om beschermde soorten die zich vestigen, weg te halen. Hiervoor moest eerst een ontheffing worden aangevraagd bij de provincie. De gedragscode Tijdelijke Natuur werkt sneller en is gratis. 
  De gedragscode bestaat al enkele jaren en is een veel gebruikt juridisch instrument voor ontwikkelaars om gedoe met beschermde dieren en planten te voorkomen. Het belangrijkste voordeel van de gedragscode is dat de procedures veel korter zijn. Een ontheffing moest worden beoordeeld en daar gingen meestal maanden overheen. Een ander voordeel is dat er soms hoge leges moesten worden betaald voor een ontheffing. De gedragscode is gratis. 
  Verspreid over Nederland liggen vele duizenden hectares grond die zijn bedoeld voor bijvoorbeeld woningbouw, wegen of bedrijventerreinen. Van al deze gebieden is de bestemming vastgelegd. In afwachting van de definitieve inrichting worden deze gebieden soms intensief beheerd om de vestiging van beschermde soorten te voorkomen. Bron: Provincie Noord-Holland en Stichting Tijdelijke Natuur, 07/03/18. Zie: Stichting Tijdelijke Natuur.
  Geïnspireerd door deze Green Deal hebben provincie en Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland eind 2016 kansen voor tijdelijke natuur op een kaart gezet. Uit een eerdere analyse van InnovatieNetwerk bleek dat er in Zuid-Holland bijna 5000 hectare grond geschikt zou zijn voor tijdelijke natuur. Sinds de inwerkingtreding van de wet Natuurbescherming op 1 januari 2017 heeft de provincie meer mogelijkheden om biodiversiteit te behouden en te versterken. Zie: https://milieufederatie.nl/themas/natuur-landschap/tijdelijkenatuur en http://milieufederatie.nl/nieuws/provincie-en-nmzh-brengen-kansen-voor-tijdelijke-natuur-in-kaart.

• De initiatiefnemers van het Landgoedbedrijf - Charlotte Rauwenhoff (landgoed Tongeren), Kien van Hövell tot Westerflier (landgoed Grootstal), Liesbeth Cremers (landgoed Vilsteren) en Willem de Beaufort (landgoed Beekzicht) – namen zich in 2009 voor het maatschappelijk ondernemerschap op landgoederen te versterken. Op de Slotmanifestatie van de Green Deal begin 2014 bleek dat met de provincies Overijssel, Gelderland, Utrecht, Zuid-Holland en de gemeenten Ommen en Rheden de samenwerking sterk verbeterd was. Daar krijgen landgoederen vergunningen voor nieuwe inkomstenbronnen zodat zij monumentale huizen, parken en natuur in stand kunnen houden. Na de Slotmanifestatie van de Green Deal heeft de FPG de taak op zich genomen om de activiteiten van het Landgoedbedrijf voort te zetten en uit te breiden.
  Achtergrond Landgoedbedrijf: in contacten met veel overheden hadden en hebben landgoedeigenaren bij elke functie – landbouw, water, gebouwen, natuur, educatie – steeds met andere ambtenaren en andere afdelingen te maken. Ook al oogst een plan enthousiasme bij de ene afdeling, dan ligt een andere afdeling vaak dwars. De vier initiatiefnemers spreken uit ervaring. Kien van Hövell was op haar landgoed Grootstal vijftien jaar bezig met een bouwvergunning voor een educatief centrum. Charlotte Rauwenhoff van landgoed Tongeren mocht in 2014 na tien jaar strijd een nieuwe boerderij bouwen ter vervanging van vijf bestaande. Willem de Beaufort werd op Beekzicht geconfronteerd met een rondweg die het landgoed zou doorsnijden. De vierde initiatiefnemer, Liesbeth Cremers van landgoed Vilsteren, kent diverse voorbeelden van afdelingen in een provincie- of een gemeentehuis die niet voldoende met elkaar afstemmen. Multifunctionele landgoederen bieden oplossingen in een tijd van forse bezuinigingen, stellen de vier, maar dan moet de overheid een plan als geheel beoordelen en niet afwijzen op één aspect.

• Vijf landgoederen hebben in Ommen voor elkaar gekregen dat de gemeente voortaan een brede maatschappelijke afweging maakt bij nieuwe initiatieven. Zo mag landgoed De Stekkenkamp een zorgcentrum ontwikkelen op een voormalige camping in het Natuurnetwerk Nederland, waaruit het natuurbeheer gefinancierd wordt.

• De provincie Gelderland heeft een landgoederenconsulent aangesteld. De provincie Overijssel heeft geld vrijgemaakt voor een dergelijk consulentschap, uitgevoerd door het Overijssels Particulier Grondbezit.

• Landgoed Beekzicht in Voorst heeft in februari 2013 een akkoord bereikt voor een maatwerkoplossing met het waterschap Vallei en Veluwe en met het Rijkswaterstaatprogramma Ruimte voor de Rivier. Via grondruil kan Beekzicht zich ontwikkelen tot een aaneengesloten landgoed wat instandhouding makkelijker maakt.

• Onderzoekers van Wageningen UR leverden een bijdrage in een rapport waarin zij beschrijven waarom een Landgoedvisie belangrijk is en hoe die tot stand komt. Zie: ‘Natuur en economie verbinden op landgoederen: van belemmeringen naar handelingsopties’, M.H. Borgstein LEI Wageningen UR, M. Vijn PPO Wageningen UR, PPO nr. 668, december 2015. Zie: http://edepot.wur.nl/369028.

• Het Rijk stimuleert via een Green Deal met het bedrijf Green Plastics het Keepersysteem voor het planten van bomen. Dat is een ondergrondse methode om bomen met kluiten vast te zetten waarbij alleen afbreekbaar bioplastic wordt gebruikt, gemaakt van afval uit de voedselindustrie. Het systeem is goedkoper dan het gebruik van twee boompalen en bespaart op CO2-emissies. Het Rijk stimuleert het eigen gebruik en bevordert de kennis van het Keeper-systeem op hoveniersopleidingen. Contact: info@naturalplastics.nl. Zie: naturalplastics.nl/nl/producten/keeper-systeem.

• Green Deal Infranatuur. De Nederlandse infrastructuur van wegen, energietransport en water biedt kansen voor natuur en biodiversiteit. Via de Green Deal Infranatuur werken 24 partijen aan een integrale aanpak om die kansen te benutten. Het gaat alleen al om 1500 km2 aan bermen van auto-, vaar- en spoorwegen. Dat is gelijk aan bijna de helft van het oppervlak aan Natura2000-terreinen (3200 km2). De partners zijn Rijkswaterstaat, TenneT, ProRail, Gasunie, Engie, Vitens, Heijmans, Arcadis, Sweco, HaskoningDHV, Cofely, waterschappen Rivierenland, Vallei en Veluwe, Brabant Water en Aa en Maas, hoogheemraadschappen Hollands Noorderkwartier en Rijnland, provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Noord-Brabant, gemeente Tilburg, ministeries van EZ en I&M en De Vlinderstichting. Contact: Albert Vliegenthart, Vlinderstichting, albert.vliegenthart@vlinderstichting.nl. Zie: vlinderstichting.nl/infranatuur.
  Voorbeeld: ProRail beheert 7021 kilometer spoorberm en is daarmee een grote terreinbeheerder. Het bedrijf wil de ecologische functie van spoorbermen versterken. Daarnaast kan bermgroen een grondstof zijn voor biocomposieten en gebruikt worden voor energieopwekking. Ingenieursadviesbureau Sweco, opvolger van Grontmij, adviseert ProRail hoe ze deze verduurzaming in onderhoudscontracten met aannemers kunnen opnemen. “In 2030 zijn onze spoorbermen niet alleen de groene zijkanten van het spoor, ze vormen de habitat van bijzondere planten en dieren. Het bermbeheer is ecologisch, zodat bijen en andere insecten er hun voedsel kunnen halen”, aldus Pier Eringa, bestuursvoorzitter ProRail in het visiedocument ‘Duurzaam Spoor’. Daarin staat de ambitie om per 2030 CO2-neutraal te zijn. Rudi van Hedel, projectmanager Biomassa & Biobased Economy bij Sweco: "Uit kostenoverwegingen wordt vaak weinig gemaaid en maaisel afgevoerd. Kleinere dieren zijn afhankelijk van de kruidenvegetatie. Winning van biomassa door vaker maaien kan, mits verantwoord uitgevoerd, samengaan met versterking van de kruidenvegetatie en daarmee de biodiversiteit." Bron: sweco.nl

• De provincie Gelderland beloont via de prijsvraag 'Maak Gelderland mooier' het idee om 33 kilometer berm tussen A15 en Betuwelijn in te richten als een boomgaard. Initiatiefnemer Caro Agterberg krijgt €10.000 om haar plan uit te voeren. Grondeigenaar Prorail staat niet afwijzend tegenover het idee en suggereert te beginnen met een proeftracé. Agterberg gaat met hogeschool VHL in Velp uitzoeken welke soorten waar het beste passen. Ook heeft ze tostemming nodig van vijf gemeenten. Zij droomt al van een langgerekte boomgaard van Rotterdam tot de Duitse grens. Bron: gelderlander.nl/
  
  

15. Nederlandse versie Britse National Trust

Als toenmalig voorzitter van de stichting Kasteel Keukenhof droomde Herman Hollander van een Nederlandse versie van de Britse National Trust, met veel Vrienden die gratis het hele jaar door naar binnen mogen. Zij krijgen ook korting voor concerten en rondleidingen. “De National Trust is eigenaar van landgoederen. Dat kan hier niet, maar wel als coöperatie van eigenaren met gezamenlijke marketing en gezamenlijke inkoop van bijvoorbeeld energie. Dat kan de basis vormen van een nieuw fenomeen in Nederland.” Inmiddels werpen Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer én LandschappenNL zich op als Nederlandse variant van de National Trust. 

16. Kortingen voor medewerkers

Natuurmonumenten onderhandelt met toeleveranciers over kortingen voor de organisatie en voor de medewerkers. De TBO krijgt nu al korting op juridisch advies en op cursussen door externe specialisten. Op een vergelijkbare manier biedt de FPG voordelen voor leden. Zie: https://www.fpgledenvoordeel.nl.

17. Opvang van dieren

Tijdelijke opvang van paarden kan soms goed passen bij een natuurgebied of op een landgoed. Ervaring met paardenlogies als inkomstenbron heeft landgoed De Hoevens in Alpen (N.Br.). 

18. Prijzen

Prijzen zijn geen verdienmodellen, maar het gaat soms wel om interessante bedragen:

• Het Nationaal Groenfonds reikt jaarlijks de Natuurprijs uit à €10.000 en een Aanmoedigingsprijs van €2500. De prijs van 2016 ging naar Tiny Forest Utrecht, een stukje wildernis van nog geen 200 m2. Een groep vrijwilligers heeft in twee jaar een rommelig stukje Utrecht veranderd in een groene locatie met moestuintjes, speelplekken en een Tiny Forest. Daan Bleichrodt, senior projectleider Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN) meldt in januari 2018  dat al zeven Tiny Forests geplant zijn, Delft een derde wil, Alphen aan den Rijn vijf en Almere kiest voor tien, in elke wijk een. Voor een handboek Tiny Forest zie: https://lnkd.in/gN25J4b. 
  Van de Postcodeloterij kreeg IVN in februari 2018 €1,85 miljoen voor de aanleg van honderd kleine bossen. IVN volgt de Miyawaki-bosbouwmethode van Shubhendu Sharma. Het gebruik van inheemse planten en een speciaal bodembewerkings- en beplantingsplan maken het mogelijk bossen sneller te laten groeien dan traditioneel aangeplante bossen. In Zaandam, Delft, Utrecht, Almere en Zwolle liggen al minibossen, die samen met kinderen van omliggende scholen geplant zijn. Met een gratis te downloaden handboek kunnen ook anderen met de methode aan de slag. Bron: IVN Natuureducatie, 09/02/18. 

• De PEFC Collaboration Fund organiseert een competitie met bedragen à 125.000 Zwitserse frank.
  
  

Uitreiking Anders Wall Award 2015-2016. Foto: Friends of the Countryside / ELO

• De European Landowners Organisation (ELO) reikt samen met de Europese Commissie en de Koninklijke Zweedse Academie voor Land- en Bosbouw sinds 2003 de Anders Wall Award uit, een prijs voor iemand die een bijdrage levert aan het platteland binnen de Europese Unie. De winnaar ontvangt €15.000.

• ELO rijkt nóg een jaarlijkse prijs uit. De Land and Soil Management Award beloont duurzaam bodembeheer, dat bedreigingen tegengaat, zoals bodemdegradatie en -erosie, afname van organische stoffen, vervuiling, vermindering van bodembiodiversiteit, verzilting, et cetera. Boeren, landeigenaren, beheerders en groepen kunnen al dan niet samen met onderzoeksinstellingen, universiteiten en verenigingen hun project indienen. De winnaar ontvangt een diploma en een prijs van €5000.

• Mobilising More, een financieringsfaciliteit van het ministerie van Buitenlandse Zaken, ECN en IUCN NL, geeft twee jaarlijkse prijzen uit aan projecten die aanpassing aan en tegengaan van klimaatverandering bevorderen, met expertise en toegang tot financiering. Voor de MoMo-Challenge van 2016 hebben 49 organisaties voorstellen ingediend. Een jury kiest de twee beste uit, een op het gebied van adaptatie, een voor mitigatie. Elk ontvangt €30.000 aan seed capital.
  
  
• België kent een tweejaarlijkse prijs van €20.000 voor particuliere natuurinitiatieven onder de naam InBev-Baillet Latour Prijs, uitgereikt door de stichting Behoud Natuur en Leefmilieu Vlaanderen. In 2017 ging de prijs naar het kasteeldomein Duras bij Sint-Truiden in de regio Haspengouw. Een aanmoedigingsprijs van €5000 ging naar Harald van Outryve d’Ydewalle van domein Drie Koningen bij Beernem. Zie: www.sbnl-vlaanderen.be.

• Provincie Utrecht looft de ‘Groene Kroon’ uit voor behoud dier- en plantensoorten. De Groene Kroon bestaat uit een publieksprijs van €3000 en een juryprijs van €8000 met professionele ondersteuning.

• Het Zwitserse voedingsconcern Nestlé en ‘s werelds grootste nonprofit netwerkorganisatie voor sociaal ondernemers Ashoka verstrekken de Creating Shared Value (CSV)-prijs met een maximale waarde van 500.000 Zwitserse frank. De prijs ondersteunt initiatieven op het gebied van voeding, water en plattelandsontwikkeling. Zie: nestle.nl/

19. Hogeschool helpt Scouting met landgoed

Scouting Nederland heeft een landgoed van 70 hectare te Zeewolde in erfpacht genomen van Staatsbosbeheer. Scouting krijgt hulp van vele partijen, zoals Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL), gemeente Zeewolde, provincie Flevoland en Staatsbosbeheer voor het maken van een inrichtingsplan.
Het eerste resultaat van de samenwerking met VHL, meldt de Facebook-pagina van Scoutinglandgoed Zeewolde, is een waterhuishoudingsplan. In het gebied komen vijvers met eilandjes, greppels, poelen en routes voor mountainbikers. De waterpartijen krijgen aflopende oevers waar nieuwe natuur kan ontstaan. De grond die vrijkomt bij het graven wordt gebruikt om het hele gebied ongeveer 30 centimeter op te hogen, om zo het probleem van een hoge grondwaterstand en het ontbreken van drainage op het scoutinglandgoed te ondervangen. Wat overblijft, kan gebruikt worden om reliëf aan te brengen.
Voor de herinrichting van het polderbos aan de oevers van het Nuldernauw heeft Staatsbosbeheer 20 hectare bos gerooid, voornamelijk populieren. Bij de inrichting krijgt Scouting Nederland hulp van vrijwilligers en opleidingen zoals het Opleidings- en trainingscentrum Genie van Defensie. Koningin Maxima heeft Scoutinglandgoed Zeewolde in 2015 officieel geopend. Het najaar van 2014 werd het eerste kamp gehouden. Zie: https://scoutinglandgoed.scouting.nl.

20. Kloof verkleinen met investeerders

De Green Finance Academy, een samenwerking van Nyenrode Business Universiteit, IUCN Nederland en Wageningen Environmental Research, organiseerde in maart 2017 voor de tweede keer een vijfdaagse masterclass waar deelnemers leren de taal te spreken van investeerders en banken. De eerste masterclass in 2015 zat eigenlijk al vol met 23 medewerkers van natuurorganisaties uit binnen- en buitenland. De tweede masterclass moest met 31 deelnemers uitwijken naar een grotere ruimte. De masterclass helpt hen om hun projecten aantrekkelijker te maken voor private financiers. “Als koepel van natuurorganisaties merken we dat er steeds meer behoefte is aan het aanboren van nieuwe financieringsbronnen, zeker nu de publieke fondsen teruglopen”, aldus Gerhard Mulder van IUCN NL. “Die trend geldt niet alleen in Nederland, ook in andere landen. We hebben deelnemers uit Zwitserland, Bolivia, Paraguay, Uganda, Rwanda, Benin, Vietnam, Togo, Ghana en de Filippijnen.”
De vijfdaagse cursus bestaat uit interactieve sessies met experts in het creëren van verdienmodellen (business modelling), waarderen van ecosysteemdiensten en private investeringen. Deelnemers worden getraind om hun lopende of nieuwe projecten te transformeren tot rendabele investeringskansen voor financiers. Gerhard Mulder, IUCN NL: “Om daarin te slagen is het belangrijk dat projectmedewerkers en bedrijven dezelfde taal leren spreken.”
De meest veelbelovende projecten maken kans op financiering uit het start-up fonds voor klimaatadaptatieprojecten van IUCN NL. Zulke projecten kunnen ook terecht bij het Green Climate Fund van de Verenigde Naties, met €100 miljard, half publiek, half privaat, opgericht in 2010 door 194 landen.
De Green Finance Academy is opgezet vanuit het Mobilising More-initiatief waarin Buitenlandse Zaken samenwerkt met IUCN NL en het Energieonderzoek Centrum Nederland. "Er is een tekort aan bankable groene projecten in ontwikkelingslanden. Dat merkte ontwikkelingsbank FMO ook toen ze Sustainability Bonds uit ging geven”, aldus Gerhard Mulder van IUCN NL. Maike de Groot, programmamanager en promovenda aan de Nyenrode Universiteit, voegt toe: “Wij willen een brug bouwen tussen publiek en privaat geld en groene projecten. Private fondsen en natuur- en ontwikkelingsorganisaties spreken nog niet dezelfde taal. Wij kunnen voor onderling begrip zorgen."
“Gesteund door de enthousiaste reacties kijken we verder naar activiteiten die de Academy kan ontplooien om de brug te slaan tussen investeerders en maatschappelijke organisaties”, vertelt Mulder. Tijdens de VN-klimaattop in Parijs verzorgde de Green Finance Academy in het paviljoen van de Nederlandse delegatie een mini-masterclass. “Ook denken we eraan de cursus in andere landen te gaan geven.” Zie korte video van masterclass in 2015: https://www.youtube.com/watch?v=q9HS3wLoUNI.
Obstakel voor uitbreiding van de masterclasses vormen de deelnamekosten van €3995 per persoon inclusief overnachting en catering. Om die reden zoekt programmamanager Maike de Groot sponsoren voor de derde masterclass. “We willen de masterclass toegankelijker maken en nog meer organisaties en sociaal ondernemers bereiken door met scholarships te werken.” Zie: nyenrode.nl/nieuws/n/positieve-impact-mens-en-natuur.

21. Boom van het jaar

Steeds meer landen in de wereld organiseren een verkiezing ‘Boom van het Jaar’. In Europa kreeg een Poolse boom begin 2017 de meeste stemmen. Financiële steun kwam van de Environmental Partnership Association, de European Landowners’ Organization (koepel landgoedeigenaren) en het verpakkingsbedrijf TetraPak. Het gaat bij deze verkiezing niet om de grootste, oudste of mooiste, maar om de interessantste en opmerkelijkste boom. Het verhaal achter de boom is doorslaggevend. Zie: treeoftheyear.org. SBNL Natuurfonds organiseert vanaf 2018 de verkiezing van de Nederlandse boom van het jaar, met als winnaar de zogenaamde Troetelboom in de middenberm van een snelweg bij Breda. Zie: sbnlnatuurfonds.nl/nieuws/de-boom-van-het-jaar.

22. Probos: inkomstenbronnen landgoederen en buitenplaatsen

Probos heeft op verzoek van de provincie Zuid-Holland een rapport geschreven over nieuwe economische dragers, kostenbesparingen en optimaliseren van bestaande inkomstenbronnen van landgoederen en buitenplaatsen. Hieronder volgen de mogelijkheden die nog niet elders in deze tekst ter sprake kwamen: 

• Mountainbikeclubs leggen routes aan en onderhouden ze. Dat kunnen wandelverenigingen doen met wandelroutes, inclusief bebording en controle op boomveiligheid. Mogelijk willen recreatieondernemers bijdragen aan het onderhoud als er even wat minder gasten zijn, zoals in de winter. Dat kan financieel, maar ook met materieel en personeel. In ruil kan de route starten bij het café, restaurant of hotel.
• De kosten van bosonderhoud kunnen omlaag met houtkapcursussen. Dat lijkt vooral interessant voor buitenplaatsen met kleine bosarealen.
• Bij calamiteiten als een omgewaaide boom kan een afspraak met een lokale brandhoutklant een hoop geld besparen als er haast is vanwege de ontvangst van een groot gezelschap. Een hovenier berekent dan een fors bedrag.
• Investeren in kostenbesparing kan bijvoorbeeld met stenen zitbanken en stalen bruggen in plaats van houten exemplaren.
• Onderhoud van boswegen kan in de papieren lopen. Semiverharding met gebroken puin kan op den duur geld besparen. De gemeente weet waar gesloopt wordt en dus binnenkort puin vrijkomt.
• Aanpassen van wandelpaden kan illegale paadjes voorkomen, blijkt in de praktijk.
• Als het legen van afvalbakken een grote kostenpost vormt, valt te overwegen ze weg te halen, behalve op drukke locaties zoals parkeerplaatsen.
• Voorbeelden van adoptie: een lokale school onderhoudt een herdenkingsmonument, omwonenden sponsoren en onderhouden zitbanken met hun naam er op, vogelliefhebbers onderhouden een kijkhut.

Bron: De economie van landgoederen en buitenplaatsen, Patrick Jansen, Jaap van den Briel, Joyce Penninkhof, Probos, 2016, ISBN 978 90 74277280. Zie: probos.nl/publicaties/boeken/101-praktijk-gidsen/1309-de-economie-van-landgoederen-en-buitenplaatsen.

23. Boek over privé-natuur

Rijk en provincies ondersteunen natuurinitiatieven uit de samenleving via het programma Tweede Natuur. Een van de 18 initiatieven is een boek over particulier natuurbeheer in Friesland, verschenen in voorjaar 2017 (ook in pdf) van Natuurcollectief Fryslan, Friesch Grondbezit, Coöperatieve Unie van Bosgroepen en Provincie Fryslân. Contact: Tineke de Vries. Zie: tweedenatuur.nl/project/podium-aan-particulier-natuurbeheer en natuurcollectieven.nl.

24. Gratis landschapscoördinator

Landschapscoördinator Walter Jaaltink geeft grondeigenaren kosteloos hulp bij beheer en inrichting van natuur en landschap. Hij werkt sinds 2009 in opdracht van de samenwerkende gemeenten in de Kromme Rijnstreek. Dat gebied ligt in de gemeenten Bunnik, Wijk bij Duurstede, Zeist-west en Utrechtse Heuvelrug ten zuiden van de N225. De gemeenten Houten, De Bilt en Utrechtse Heuvelrug voor het noordelijk deel hebben een eigen landschapscoördinator. Zie: krommerijnlandschap.nl.

25. Peelboerderij als verdienmodel

Gedeputeerde Staten van Limburg hebben besloten om subsidie te verlenen aan stichting Ondersteuning Overlegorganen Nationale Parken (SOONP) voor het renoveren en opnieuw inrichten van een voormalige Peelboerderij, gericht op de beleving van De Groote Peel. Het Nationaal Park De Groote Peel en Peelvenen gaat de Peelboerderij inzetten voor (nieuwe) verdienmodellen, zoals educatieve en recreatieve voorzieningen. De opbrengsten komen ten goede aan het Nationaal Park en maken het Park minder afhankelijk van overheidssubsidies. Zie: nederweert24.nl en buitenbusiness.nl. 

Hoogveen in Nationaal Park De Groote Peel. Foto: Pixabay

26. Hulp van Wageningen

Wageningen Economic Research (WER) onderzoekt voor beleidsmakers de mogelijkheden voor het verwaarden van natuur. Ook ondersteunen deskundigen van WER ondernemers in de recreatiesector en boeren in de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen en bedrijfsconcepten. Zie: wur.nl/

27. Inkomsten uit website

Duitse Nationale Parken halen inkomsten uit hun website. Ondernemers betalen €400 per jaar voor vermelding. Bezoekers vinden op de website op hun route links naar de sites van café’s, restaurants, overnachtingen, evenementen, verhuurders van fietsen, kano’s enzovoort.

28. Oostenrijk verhuurt landschap

Verhuur van landschap kent Nederland nog niet. Zeker niet op de grootschalige manier waarop dit in Oostenrijk gebeurt. Het Alpenland verhuurt landschapsschoon als apart product. De Österreichische Bundesforste AG, een winstgerichte onderneming met de staat als enige aandeelhouder, heeft een eigen servicecentrum dat locaties verhuurt zoals bergen, meren, rivieren, bossen, burchten en huizen voor opnames van films, documentaires, fotoshoots en promoties. Zie: wildmedia.at.

29. Adverteren aan de bosrand

Kroatië biedt particulieren de mogelijkheid om te adverteren op billboards in bosranden langs snelwegen. Zij dragen zo bij aan de onderhoudskosten van het bos. In totaal gaat het om tweehonderd locaties, verspreid over het hele land. De prijzen variëren van €100 tot €150 voor een bord van drie bij vier meter voor een maand. Het systeem lijkt op de inkomsten die gemeenten halen uit reclameborden op rotondes. Voor vier borden een jaar lang op een rotonde betaalt een bedrijf ongeveer €2500. Veel gemeenten hebben werving van bedrijven en onderhoud van rotondes uitbesteed aan gespecialiseerde organisaties zoals de Rotondespecialist. Zie: adopteereenrotonde.nu.

30. Miljoenencampagne

Ben Huisman werkt op persoonlijke titel, dus los van zijn vorige functie als directeur van de Unie van Bosgroepen en huidige functie als directeur van Flevo-Landschap, aan een grote campagne, niet van een bekende organisatie, maar met als afzender ‘De Natuur’. Huisman legt uit: “Slechts 35% van de Nederlanders is zich bewust van natuurwaarden, weet hoe afhankelijk we zijn als mensheid. Maar 90% van alle inspanningen van natuurorganisaties gaat naar de eigen leden, die al overtuigd zijn. Juist bij die andere 65% valt zoveel winst te halen.”
“We zoeken €50.000 waar het bekende reclamebureau KesselsKramer een campagneplan mee kan maken. Zo’n campagne kost €3 miljoen per jaar en voor het effect moet je dat vijf jaar volhouden. We hopen de start van de campagne samen te laten vallen met het Fête de la Nature in mei komend jaar.”

31. Helpdesk en subsidie voor groene groei

Toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken heeft in april 2013 bij VNO-NCW de Helpdesk Bedrijfsleven & Biodiversiteit geopend. Bedrijven krijgen hier advies over verduurzamen van hun activiteiten en daardoor benutten van economische kansen. De helpdesk is een initiatief van het Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie (BEE) van werkgeversorganisatie VNO-NCW en natuurorganisatie IUCN NL. De helpdesk wordt bemand door adviesbureau CREM, ingenieursbureau Arcadis en Nyenrode Center for Sustainability.
Sinds juli 2013 staat de Subsidieregeling Biodiversiteit & Bedrijfsleven open met €4 miljoen. Met subsidie kunnen ondernemingen projecten uitvoeren om de negatieve invloed op biodiversiteit en ecosystemen substantieel terug te dringen. Dijksma: “De eerste tender was al goed voor twaalf gehonoreerde voorstellen met een grote variëteit: van vegetarische visolie, duurzaam vaargedrag, wintererwten, biodiverse aardappelen, visvriendelijke gemaalpompen tot en met bewustwordingsactiviteiten in de keten. Ik ben benieuwd naar de projectvoorstellen voor de tweede tranche.”
Aandacht voor biodiversiteit is meer dan risicomanagement, aldus een persbericht van het ministerie van Economische Zaken. Het biedt kansen. Bijvoorbeeld op het gebied van productinnovatie, leveringszekerheid, nieuwe markten, marketing en communicatie. Via een nulmeting kan de helpdesk het belang van biodiversiteit inzichtelijk maken. Met dat inzicht kan een bedrijf biodiversiteit in strategie en bedrijfsvoering integreren.
Toenmalig voorzitter VNO-NCW Bernhard Wientjes onderstreepte dat de samenwerking vernieuwend is en de tijdgeest weergeeft: “Tot vijf jaar geleden was het ondenkbaar dat VNO-NCW een soortgelijke bijeenkomst zou organiseren, waar bedrijfsleven en milieubeweging gezamenlijk het belang van biodiversiteit benadrukken. Nu zijn we trots dat we de subsidieregeling en de Helpdesk biodiversiteit hier mogen aankondigen." Zie: nyenrode.nl en biodiversiteit.nl. 
Het Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie stopte eind 2016 en bestond uit VNO-NCW, IUCN NL, DSM, FrieslandCampina, Hivos, Initiatief Duurzame Handel, LTO Nederland, Natuur & Milieu, Natuurmonumenten, Recron, Shell, Sovon, Unilever, Wetlands International en WUR/Wageningen. Daarmee stopte ook de helpdesk. Opvolger is het platform Natuurlijk Kapitaal (natuurlijkkapitaal.com) dat sinds mei 2016 in de lucht is. Dit overkoepelende initiatief van VNO-NCW en IUCN NL toont voorbeelden van bedrijven die duurzaam ondernemen met natuurlijk kapitaal, bijvoorbeeld in de bouw, transport en visserij.

32. Natuur Cadeaukaart

InnovatieNetwerk heeft een Natuur Cadeaukaart ontwikkeld waarmee consumenten elkaar natuurproducten en -diensten kunnen geven. De kaart is ook geschikt voor relatiegeschenken en kerstpakketten. Bijeffect van de cadeaukaart is dat natuur op onverwachte plaatsen en bij een onbekende doelgroep onder de aandacht komt. Een groot deel van de opbrengst komt uit de vrijval van niet‐bestede kaarten, blijkt uit ervaringen met andere cadeaukaarten. InnovatieNetwerk verwachtte met de cadeaukaart duizend hectare nieuwe natuur te kunnen financieren zonder subsidie.
Het project Natuur Cadeaukaart is voorlopig stopgezet, meldt Leon op de Beek, trekker van het project, begin 2017. “De belangrijkste reden was dat we de businesscase uiteindelijk niet rond kregen.” Marleen van den Ham schreef in mei 2016 aan de projectpartners Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en LandschappenNL: “Afgelopen najaar hebben de directeuren van de drie organisaties aangegeven nog niet overtuigd te zijn van de haalbaarheid van de cadeaukaart. Wij hebben daarna gekeken of we op een andere, laagdrempeliger manier in staat zouden zijn om de cadeaukaart alsnog te introduceren. Daarvoor hebben we gesprekken gevoerd met de Nationale Postcodeloterij, Primera en Vivara. Helaas kunnen deze partijen ook niet op een zodanige wijze mee-investeren dat de businesscase sluitend kan worden gemaakt. Het is jammer dat het ons nu niet gelukt is om voor de sector een nieuwe lucratieve bron van financiering aan te boren. Toch zijn we blij dat we de verkenning hebben uitgevoerd. Het project heeft ons veel nieuwe inzichten gegeven, die we tijdens bijeenkomsten en in verschillende documenten met jullie gedeeld hebben. De ervaring leert dat een dergelijk concept in een andere vorm of op een later moment toch nog tot ontwikkeling kan komen. Mocht er vanuit jullie organisaties in de toekomst behoefte zijn nog eens te overwegen om een cadeaukaart in de markt te zetten, staan we uiteraard open met jullie onze ervaringen te delen”, aldus Marleen van den Ham. Zie: http://voornatuur.nl/projecten/kado/

33. Website en app VoorNatuur

Tijdens de Groene Tafel over open data VoorNatuur op de Natuurtop in 2013 van staatssecretaris Sharon Dijksma hebben natuurorganisaties, provincie Utrecht en InnovatieNetwerk afgesproken te verkennen of een organisatie-overstijgende website en app tot stand kan komen. Een ambitieus plan dat veel informatie over natuur digitaal toegankelijk maakt voor een breed publiek. De bezoeker kan via smartphone en internet naar informatie zoeken over natuurgebieden in de buurt, wat er te beleven en doen valt, wat er groeit en bloeit. Ook kan de bezoeker informatie vinden hoe hij of zij zich in kan zetten voor natuur via bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, lidmaatschap of eigen initiatief. Zo'n Gids VoorNatuur sluit aan bij doelstellingen van Rijk, provincies en natuurorganisaties om draagvlak, betrokkenheid, beleving en financieringsmogelijkheden voor natuur te vergroten.
Provincie, ondernemers, natuur- en recreatiepartners in Utrecht hebben de intentie uitgesproken de website AantrekkelijkUtrecht.nl te ontwikkelen. De provincie Utrecht financiert en faciliteert het initiatief. Echter, de website VoorNatuur wordt niet meer bijgehouden sinds InnovatieNetwerk medio 2016 ophield te bestaan. De Gids is ook niet landelijk opgeschaald. Wel is er een demo-app gemaakt. De resultaten bespreekt contactpersoon Bernadette Botman met het ministerie van Economische Zaken (EZ): “Ik weet niet of EZ er nog wat mee wil. Wel is er enige belangstelling van natuur- en recreatieorganisaties, maar voorlopig is er geen financiering of een sluitend verdienmodel in zicht”, aldus Botman. Zie: http://voornatuur.nl/projecten/gids/

34. Kalender dient twee doelen

Grenspark De Zoom/Kalmthoutse Heide heeft een kalender uitgebracht voor het jaar 2016. De kalender toont de verschillende gezichten van het Grenspark: van hermelijnen in de sneeuw, tot een close-up van de bastaardzandloopkever in de zomer. Volgens Grenspark-coördinator Paul Ganzevles snijdt het mes aan twee kanten. Met de kalender toont het park zijn veelzijdigheid en met de inkomsten kunnen verschillende projecten binnen het park worden gefinancierd. "Er werden slechts 500 exemplaren gedrukt", zegt Ganzevles. De Grenspark-kalender kostte €14. Het Grenspark heeft vanwege de geringe opbrengsten afgezien van een kalender voor 2017. Wel liggen er plannen voor een verjaardagskalender. Zie: grensparkzk.nl

35. Natuurjaarkaart

Een bijdrage vragen van bezoekers kan met een soort OV-chipkaart. Zo’n natuurjaarkaart kan een onderdeel worden van het lidmaatschap van een TBO of een donateur/aandeelhouder/vriend van particulier natuurbezit. Dat vergt een regionale of nationale organisatie, dus samenwerking van een flink aantal natuurbezitters. Via een elektronische paal bij de ingang kunnen leden en vrienden hun pas tonen en betalen voor entree en/of parkeren. Een organisatie als Trans Link Systems van de OV-chipkaart zorgt voor de verdeling van de inkomsten.
Inspiratie voor dit idee komt van de ‘Discovery Passes’ in Groot-Brittannië die geldig zijn voor een specifiek gebied. Als je de jaarkaart koopt, kun je een jaar lang gratis gebruik maken van de betaalde parkeerplaatsen in dat gebied, ondersteun je onderhoud en verbetering van de recreatieve faciliteiten en ontvang je nieuwsbrieven over het gebied. Daarnaast bieden de kaarten voordelen zoals korting bij lokale bedrijven, op boeken, kleding en vakantiehuizen. Zie: forestry.gov.uk/pass.

Het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug heeft in april 2015 de Nationaal Park Pas ingevoerd. Die kost €25 per jaar voor twee personen en biedt 10 procent voordeel bij dertig horeca-adressen, musea en andere groene aanbieders. Zie: nationaalparkpas.nl.

36. Landgoed- of Natuurloterij

De dialoog met de samenleving en een innovatieve manier van fundraising komen samen in een loterij à la de Postcodeloterij. Een substantieel deel van de opbrengst gaat naar goede doelen. In het geval van een Landgoedloterij of Natuurloterij kan de opbrengst gaan naar een stichting die het geld verdeelt onder de deelnemende landgoederen of natuurbezitters. Dat schrijft René Didde in zijn essay ‘Niet van gisteren’ op hetlandgoedbedrijf.nl. Zie: hetlandgoedbedrijf.nl/niet_van_gisteren.

Voorbeelden

• Een buitenplaats als hoofdprijs van een loterij. Daarvan zijn er in het verleden diverse voorbeelden, zoals Jan Holwerda beschrijft in het tijdschrift Arcadië jaargang 9 nummer 1, mei 2017. Zo kreeg Guillaume Claes, burgemeester van Hasselt in het huidige Vlaanderen, bij koninklijk besluit van 19 mei 1819 toestemming voor een loterij die 80.000 loten à 3 gulden omvatte. Daarmee kon hij een belastingschuld van 240.000 gulden betalen. Een schoenmaker uit Bilzen won de hoofdprijs. Maar burgemeester Claes zag kans het winnende lot voor 2000 gulden over te nemen en zo eigenaar te blijven van het domein Alden Biesen, een voormalige landcommanderij van de Duitse Orde.

• Een succesvolle, bestaande loterij heet SupportActie, onderdeel van de Grote Club Actie. Voor het Biesbosch Streekfonds is het de grootste inkomstenbron. De SupportActie is een nationale loterij waarmee Nederlandse verenigingen, organisaties, goede doelen, stichtingen en instellingen fondsen kunnen werven. Zie: www.supportactie.nl/acties, www.biesboschstreekfonds.nl. Supporters machtigen de SupportActie om een bedrag van €5,50 per lot, per trekking af te schrijven van hun bankrekening. De SupportActie maakt na elke trekking €4,40 per lot (80%) over op de rekening van de door de supporter gesteunde organisatie. De supporter ziet zijn lotnummer op zijn bankafschrift en maakt daarmee kans op prijzen. De overige 20% gebruikt de SupportActie voor het organiseren van de loterij en het prijzenpakket. Supporters sluiten in feite een abonnement af en bepalen zelf of ze één of meerdere loten per maand of per kwartaal kopen. Elk kwartaal is er een trekking.
  Peter Groenestein is vrijwilliger en voorzitter van het Biesbosch Streekfonds. Het Streekfonds ontvangt bijdragen van verschillende overheden zoals provincie Noord-Brabant, gemeenten en waterschap, maar de donaties via de SupportActie zijn de belangrijkste inkomstenbron geworden. Peter Groenestein: “We zijn in 2014 begonnen met deelname aan de SupportActie. Dit vraagt nogal wat investering in tijd en geld. Er moet een borg betaald worden aan een wervingsbureau en de fondswervers moeten opgeleid worden om voldoende kennis te hebben van de Biesbosch en het Biesbosch Streekfonds om potentiële supporters goede informatie te geven. De borg is een voorfinanciering voor de periode dat het wervingsbureau bezig is om het donateursbestand op te bouwen."
  De uiteindelijke vergoeding voor het wervingsbureau gaat overigens pas in wanneer een donateur voor de 4e keer één of meerdere loten heeft betaald.” Medio 2017 had het Streekfonds 980 donateurs. De netto inkomsten van SupportActie voor het Streekfonds bedroegen in 2014 ruim €35.000, in 2015 ruim €46.000 en in 2016 ruim €52.000. Voor 2017 werd een opbrengst van rond €80.000 verwacht. Bron: Brochure ‘Voorbeelden van Verdienmodellen voor Nationale Parken’, Groene Motor RVO .