Andere fondsen

5. Soortenfonds

Landschap Noord-Holland heeft een fonds opgericht voor de instandhouding van bedreigde dieren en planten. Het Landschap kiest elk jaar vijf soorten die hulp nodig hebben. De beschermende maatregelen voert het Landschap uit in eigen natuurgebieden en daarbuiten, vaak met de hulp van vrijwilligers en onderzoekers. Landschap Noord-Holland startte de actie ‘Adopteer een soort’ in 2013 met een donatie van €5000 van De Friesland zorgverzekeraar. Donateurs kunnen via IDeal, een eenmalige machtiging of een sms de soort van hun keuze steunen. Donateurs krijgen informatie over het verloop van de campagne en de uitvoering van de maatregelen. Zie: adopteereensoort.nl en landschapnoordholland.nl/nieuws/adopteer-een-soort. Via Twitter te volgen: adopteereensoort.nl.
Landschap Overijssel doet iets soortgelijks, maar laat bewoners bepalen welke soort hun gemeente gaat adopteren. Zo koos de gemeente Enschede voor de boomkikker. Zie: landschapoverijssel.nl/soortenadoptie.

6. Bosfinanciering

Overheden willen meer duurzaam bos in Nederland. Toch vertraagt de aanleg van nieuwe bossen de laatste jaren. Vaak komt dit door financiële barrières voor terreineigenaren. Verschillende constructies maken de financiering van nieuwe bossen mogelijk:

Nationaal Bossenfonds. Staatsbosbeheer, Trees for All en stichting Nationale Boomfeestdag hebben in juni 2011 een Nationaal Bossenfonds opgericht voor nieuw bos in Nederland. De drie organisaties worden regelmatig benaderd door bedrijven die willen bijdragen. Door de aanvragen en de expertise te bundelen kan jaarlijks tien hectare extra bos geplant worden. Bedrijven die een donatie doen voor minimaal 1 hectare kunnen extra promotieactiviteiten in en rond het bos organiseren. Staatsbosbeheer levert jaarlijks tien hectare grond. SBB zorgt ook voor aanplant, inrichting en beheer van het nieuwe bos. Trees for All doet de coördinatie van het Nationaal Bossenfonds. Stichting Nationale Boomfeestdag werft fondsen en organiseert evenementen voor kinderen. Begin 2017 stond de teller voor het aantal geplante bomen op 90.511. Zie: nationaalbossenfonds.nl, treesforall.nl/# en Boomfeestdag.nl.
Bosklimaatfonds. Het Nationaal Groenfonds heeft het Bosklimaatfonds in het leven geroepen. Grondeigenaren die hun grond willen omvormen tot bos, kunnen een vergoeding uit het Bosklimaatfonds krijgen. Als tegenprestatie krijgt het Nationaal Groenfonds de rechten van de CO₂-vastlegging uit het nieuwe bos. Om te kunnen garanderen dat het aangeplante bos vanaf het begin voldoende CO₂ vastlegt, stelt het fonds voorwaarden aan het aantal bomen per hectare.
Particuliere boscertificaten. De stichting wAarde biedt particulieren de mogelijkheid om boscertificaten te kopen. Voor ieder certificaat wordt een boom in Nederland geplant. De certificaten zijn gekoppeld aan bepaalde acties. In 2012 bijvoorbeeld is in het Zuid-Hollandse Bentwoud een Avatarbos aangeplant, geïnspireerd op de Amerikaans science fiction film Avatar. Respect voor de natuur speelt een belangrijke rol in deze film en de regisseur, James Cameron, zet zich in voor diverse bosbeschermingsprojecten.
In het Bentwoud vond ook een andere vorm van private financiering plaats. Een deuren- en kozijnenfabrikant heeft de aanleg, de aanplant en het onderhoud van 4000 bomen in het Bentwoud gefinancierd. Zie: waarde.nl/2016/02/04/100-000ste-boompje-plant-je-voort.

Niet alles gaat goed: in 2015 stopte het Bosklimaatfonds tijdelijk. Met bijdragen uit het Bosklimaatfonds is de afgelopen jaren ruim 2100 hectare nieuw bos aangelegd in Nederland. Desondanks heeft het Nationaal Groenfonds besloten het Bosklimaatfonds per 31 december 2014 te sluiten voor nieuwe aanvragen. De verkoopprijs voor beschikbare CO2-credits ligt erg laag en daar leek toen voorlopig geen verandering in te komen. Dat bedreigt het revolverend karakter van het Bosklimaatfonds. Zo komt er geen nieuw geld beschikbaar voor bosaanleg. Dit besluit heeft geen effect op gecontracteerde bosprojecten, meldde het Nationaal Groenfonds, nationaalgroenfonds.nl.
Op 1 mei 2007 ging het loket weer open dankzij €3 miljoen uit het resultaat van het Nationaal Groenfonds. Daarmee kan 750 hectare bos toegevoegd worden aan de 2100 hectaren die sinds 2001 al zijn aangeplant. Zie: blikopnieuws.nl/2007/drie-miljoen-euro-voor-aanleg-van-750-hectare-nieuw-bos.

170411_Landgoed Old Putten bos

Bos van landgoed Old Putten. Foto: Cuno Eijkelenkamp

7. Veelgebruikte filantropische fondsen

De volgende fondsen op natuurgebied hebben een website:

Zie: verenigingvanfondsen.nl/fin-vereniging-van-fondsen en het Fondsenboek 2017 met informatie over 1034 fondsen, walburgpers.nl/winkel/bedrijfsinformatie/fondsenboek.

Zie ook: lokalefondsen.nl, een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken, Fonds 1818, Mott Foundation, Oranje Fonds, Prins Bernhard Cultuur Fonds, Rabobank Foundation, Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie en het e-book dedikkeblauwe.nl/files/attachment/220.

8. Nieuw groen fonds

Het Nationaal Groenfonds initieert samenwerking tussen Nationale Landschappen, Nationale Parken en Servicenetwerk NL, met mogelijk ook het Nederlands Werelderfgoed, voor een gezamenlijke fondsstructuur voor geefgeld, van donaties dus. De groep zoekt samenwerking met de Postcodeloterij, de koepel van zorgverzekeraars en grote ondernemingen. Jac. Meter, senior account manager van het Nationaal Groenfonds: “Daarnaast zoeken we per gebied economische dragers voor aanleg en beheer van groen, vooral uit de recreatieve en toeristische branche. Ook gebiedsfondsen en streekrekeningen kunnen ondernemers betrekken bij natuur en landschap en de financiering daarvan. Daarnaast introduceren wij revolverende fondsen, bij voorkeur samen met provincies, voor groene leningen tegen een lage rente.” Het revolverende fonds van het Nationaal Groenfonds beschikte begin 2017 over €60,5 miljoen.

9. Landgoederenzone

De provincie Zuid-Holland steekt €3,4 miljoen in een landgoederenzone. Uit cofinanciering door onder andere gemeenten moet ruim €10 miljoen komen. Een deel van de middelen wil de provincie storten in een themafonds voor de landgoederenzone, samen met het Prins Bernard Cultuurfonds. Deze samenwerking moet leiden tot een betrouwbaar merk, dat andere partijen verleidt om te doneren. Het fonds moet voorzien in financiering van de restauratie van landgoederen.
Provincie Zuid-Holland heeft in haar visie 2013 – 2016 nieuw beleid voor het erfgoed geïntroduceerd: de Erfgoedlijnen. De ambitie is erfgoed duurzaam te behouden voor toekomstige generaties door het te beschermen, te laten beleven en te benutten, dus te herbestemmen.
Niet onbelangrijk voor de provincie is dat het erfgoed een economische drager vormt voor midden- en kleinbedrijf in de sectoren recreatie en toerisme. Door bekendheid te vergroten en objecten te verbinden, hoopt zij het erfgoed breder bekend te maken en uit de hoek van de ingewijden, de ‘happy few’ te halen. De provincie beperkt haar beleid tot objecten met een hoge slagingskans, sterke onderlinge samenhang en een relatie met een groter verhaal binnen de historie van Zuid-Holland. Zo zijn er zeven erfgoedlijnen benoemd, waarvan de landgoederenzone er één is.
De Landgoederenzone moet voor 2020 uitgroeien tot het Loiregebied van Nederland, mede door een coöperatie van eigenaren, aldus het wensbeeld van de erfgoedtafel. De landgoederen zijn dan in goede staat teruggebracht en liggen in een groene omgeving waar tuinen en parken in oude glorie zijn hersteld. Het streven is daarnaast dat gaten in de zone worden opgevuld met nieuwe landgoederen. Recreatie te voet, op de fiets of per boot langs de landgoederen wordt aangevuld met diverse activiteiten.
Samenwerkende partijen zijn: landgoedeigenaren en beherende stichtingen, gemeenten, rijk, ondernemers, stichting Behoud van Cultuurhistorische Buitenplaatsen, Erfgoedhuis Zuid-Holland en Zuid-Hollands Landschap. Zie: zuid-holland.nl/onderwerpen/landschap/cultuur-erfgoed/artikel en Nulmeting Monitor Prov. Zuid-Holland

10. Eigenarenfonds

Een geldstroom met potentie bestaat uit groene servicekosten die bewoners betalen aan een Vereniging van Eigenaren (VvE) voor gedeelde natuur of een concept voor woningen met eigen terras, maar geen tuin. Voorbeeld: de villawijk in Maarheeze (N.Br.) op landgoed Kamersven bestaat uit 91 huizen in een ‘woonbos’ van honderd hectare. Veertig hectare daarvan is eigendom van de Vereniging van Eigenaren. Op deze manier kunnen VvE’s ook aangrenzende snippers bos en natuur van terreinbeheerders onderhouden. Zie: tuininhetbos.nl/104998824.

11. Gemeentelijk fonds

De Brabantse gemeente Bernheze heeft een fonds in het leven geroepen voor de financiering van grotere landschapsprojecten, zoals ecologische verbindingszones in Loosbroek en Vorstenbosch en de ontwikkeling van de beekdalen van Aa en Leijgraaf. Het geld komt van mensen die in de gemeente iets willen bouwen en de schade aan het landschap niet op eigen grond kunnen compenseren.
Met de introductie van de 'Beleidsregel landschappelijke kwaliteitsverbetering' heeft Bernheze een nieuw instrument in handen om ruimte te geven aan groene plannen. De Beleidsregel volgt op de provinciale Verordening Ruimte van 2012 en maakt een einde aan het dilemma tussen het toestaan van nieuwe functies en de vaak negatieve effecten daarvan op het landschap. Initiatiefnemers moeten zelf met een plan komen dat de gewenste 'rode' functies combineert met de 'groene' functies en dus zelf zorgen voor kwaliteitsverbetering van het landschap. De gemeente biedt daarvoor handvatten en berekent de waarde van de compensatie. De gemeente doet wel suggesties voor passende maatregelen op de locatie.
Als compensatie niet ter plekke kan, bijvoorbeeld vanwege ruimtegebrek, kan de initiatiefnemer de waarde van de noodzakelijke kwaliteitsverbetering overdragen aan de gemeente. Die financiële bijdrage gaat naar het gemeentelijke fonds. Initiatiefnemers en gemeente leggen de afspraken vast in een overeenkomst, die zekerheid geeft dat de ruimtelijke kwaliteit er op vooruit gaat. Afspraken over het onderhoud maken deel uit van deze overeenkomst. De gemeente legt verantwoording af over de bestedingen uit het fonds.
Bron: Gemeente Bernheze, 21/08/13. Zie: netwerkdepeelhorst.nl/nieuws/bernheze-beleidsregel-landschappelijke-kwaliteitsverbetering-323.
Inmiddels kennen meer gemeenten zo’n beleidsregel, zoals Boxtel, Helmond en Etten-Leur.

12. Provinciaal fonds

Een provinciaal fonds dat boeren een inkomen geeft voor het onderhoud van landschapselementen. Dat bepleit VNC, de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap, in januari 2014 bij Gedeputeerde Staten van Gelderland, als eerste van de twaalf provincies. Het fonds kan boeren een vergoeding geven waarmee een netwerk van landschapselementen zoals heggen, singels, knotbomen en akkerranden op hun grond mogelijk wordt. VNC maakt zich zorgen over het huidige Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) waaruit jaarlijks €30 miljoen Europese groenpremies naar de Gelderse landbouwsector stroomt, maar nauwelijks leidt tot versterking van de biodiversiteit.
Als een provinciaal fonds de groenpremie van zowel akkerbouwers als melkveehouders verdubbelt, kunnen boeren concurreren met wereldmarktprijzen. Dat maakt het voor boeren aantrekkelijk om te kiezen voor de productie van streekeigen landschapselementen. Daarvoor is jaarlijks €7,4 miljoen nodig van de provincie Gelderland, €1,2 miljoen per waterschap, €135.000 per gemeente en €7,4 miljoen van private partijen.
Egbert Jaap Mooiweer van VNC (vanaf 1 april 2017 rentmeester van landgoed Twickel): “Voor bijdragen van private partijen denken we aan een partij als FrieslandCampina. Bij een productie van 15.000 kilo melk per hectare zou dit zuivelbedrijf in dit model 0,002 cent per liter meebetalen en hun leden in staat stellen om in Gelderland ruim 7000 kilometer landschapselementen op te knappen en te herstellen. FrieslandCampina heeft zich aangesloten bij het IUCN-initiatief ‘Leaders for Nature’ om de biodiversiteit in Nederland te versterken. Hun 19.000 leden beheren ruim 40% van ons cultuurland waar op veel plekken vrijwel alle landschapselementen en ook veel soorten zijn verdwenen. Karakteristieke vogelsoorten als grutto, patrijs en kneu zijn met respectievelijk 60, 95 en 50% afgenomen.”

Het Prins Bernhard Cultuurfonds stelt jaarlijks een bedrag beschikbaar aan een toegankelijke historische buitenplaats voor herstelprojecten van natuur, landschapselementen en erfgoed. Ter gelegenheid van een grote herstelbijdrage aan landgoed Singraven te Denekamp organiseerden het Cultuurfonds en sKBL een studiedag over de instandhouding op Nederlandse kastelen, buitenplaatsen en landgoederen (KBL).

13. Fonds voor wetenschappelijk onderzoek

Met de nalatenschap van ecologe Nora Croin Michielsen uit Barchem (Achterhoek) heeft SBNL (Stichting Beheer Natuur en Landelijk gebied) in 2015 een fonds opgericht voor wetenschappelijk onderzoek en natuurbeheer. Eind 2016 kon het fonds een eerste bedrag à €50.000 ter beschikking stellen. Als wetenschapper, verbonden aan de afdeling dierenecologie van de Rijksuniversiteit Leiden, genoot Nora Croin Michielsen veel aanzien. Zij zat in de eerste landelijke beheercommissie van SBNL. Vanuit die ervaring maakte ze de keuze om haar bezittingen na te laten aan SBNL. Zie: sbnl.nl/nora-croin-michielsen-fonds.
Inmiddels heeft SBNL zich omgevormd tot SBNL Natuurfonds en beheert nog twee fondsen, het Van Hemert tot Dingshof Coldeweij Fonds voor landschapsprojecten in Overijssel en het gebied ten oosten van de IJssel in Gelderland en Fonds De Eik voor wetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek en onderwijs. Zie: www.sbnlnatuurfonds.nl.

14. Buitenfonds Staatsbosbeheer

Ondanks het semi-publieke karakter van Staatsbosbeheer mag de natuurbeschermingsorganisatie toch donaties werven en ontvangen. Niet direct, maar wel via het Buitenfonds. Dat is een onafhankelijke private stichting om projecten van Staatsbosbeheer te steunen. Het gaat om projecten als een nieuw speelbos in het Bentwoud, broedvlonders voor de zwarte stern, restauratie van de Oude Haven in Kuinre, een schaap adopteren, een opknapbeurt van het Utrechtse Fort Ruigenhoek, een watertoestel in speelbos Almere, herstellen van een speelbos op de Sallandse Heuvelrug, van een uitkijktoren in het Kootwijkerzand, van een blote-voetenpad in het Drents-Friese Wold, van houten bruggen in Nationaal Park De Groote Peel en van acht banken op de Amerongse berg.Zie: buitenfonds.nl.
Voorbeeld. Sublime FM, een commerciële radiozender met jazz, soul, pop en nieuws over innovaties en duurzaamheid via ether, kabel en internet, voorheen bekend als Arrow Jazz FM, werkt samen met het Buitenfonds. Op een open plek in het bos bij Lage Vuursche zijn in maart 2017 duizend flinke lindes en eiken geplant. Omdat de bomen gelijktijdig geplant moesten worden, heeft nog niet elke boom een eigenaar. In augustus 2018 was er €18.000 binnen van de benodigde €25.000.

15. Gelders Waterschapsfonds

Drie waterschappen, Rivierenland, Rijn en IJssel en Vallei en Veluwe, hebben eind 2016 het Gelders Waterschapsfonds opgericht en het beheer ondergebracht bij het Prins Bernhard Cultuurfonds. De samenwerking is gericht op het bij elkaar brengen van een substantieel bedrag met als doel: ‘Het financieel ondersteunen van aan het onderwerp water gerelateerde cultuurhistorische en natuurprojecten binnen het beheergebied van de waterschappen, in landelijk of stedelijk gebied.’ De waterschappen storten jaarlijks €50.000 in het fonds. Meer informatie op de website van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Bron: Waterschap Rivierenland, 21/11/16. Zie: https://www.wrij.nl/thema/actueel/nieuws/@7698/gelders/

16. Weidevogelfonds

Twee cent per zuivelverpakking gaat naar het Weide Weeldefonds waaruit de kosten betaald worden van maatregelen ten gunste van weidevogels, zoals aanleg plas-dras, natuurvriendelijke oevers en kruidenrijk maken van weides. De melk komt van 12 boeren in Noord-Nederland verenigd in het BoerenGilde. Het BoerenGilde werkt samen met Vogelbescherming Nederland en is onderdeel van de coöperatie NoorderlandMelk dat 140 boeren telt. Verwerking en leveranties verzorgt de A-Ware Food Group. Melk, karnemelk, yoghurt en kwark zijn te koop bij supermarkten van Jumbo, Plus, Deen en Poiesz. Een van de eisen aan de deelnemende boeren is dat zij minstens 20% van hun grond beheren als weidevogelterrein. Het Weide Weeldefonds kent een onafhankelijke raad van advies. Zie: weideweelde.nl.

170411_kievit jac. janssen2

Het aantal kieviten in Nederland daalt al jaren. Foto: Jac. Janssen / Flickr

17. Innovatiefonds voor recreatie en natuur

Het Nationaal Groenfonds en ontwikkelingsmaatschappij Oost NV hebben 5 november 2014 €500.000 als startkapitaal gestort in een investeringsfonds voor innovaties in recreatie en natuur. Per project is maximaal €100.000 beschikbaar. Het initiatief komt van de recreatiebedrijven RGV en Leisurelands/Molecaten. Zie: lileisureinvestment.nl.

18. Voorfinanciering versnelt natuuraankopen

Het Nationaal Groenfonds kan helpen bij de aankoop van natuur als haast geboden is. "Een voorbeeld van een traject waarin we snel moesten handelen, is de aankoop van natuurterrein Kolkersveld in de gemeente Losser. Behalve een natuurgebied, is het ook de locatie van de lokale klootschietvereniging. De terreineigenaar wilde de overeenkomst met de vereniging beëindigen en het terrein verkopen. Wij konden snel reageren en hebben het terrein gekocht, met de afspraak dat de vereniging een deel mag blijven huren. Zo hebben we een economische drager voor het beheer en wordt het immateriële erfgoed beschermd." Aldus Jacob van Olst, directeur Landschap Overijssel, die 29 september 2016 een overeenkomst tekende met Jean-Paul Schaaij, directeur Nationaal Groenfonds, om grondaankopen voor te kunnen financieren. Het Kolkersveld, met onder meer zeldzame klokjesgentianen, is het eerste terrein dat op deze manier in handen komt van Landschap Overijssel. Voor de komende jaren is €1,5 miljoen beschikbaar. Zie: landschapoverijssel.nl en nationaalgroenfonds.nl.

19. Trustfondsen

Een trustfonds is een investerings- en exploitatievehikel dat de kosten en baten voor een groene infrastructuur in een hand kan brengen. De trust heeft de plicht (of het recht) gekregen om het groen voor een onafgebroken periode van bijvoorbeeld dertig jaar te beheren. Bryant Park in New York is een voorbeeld. Ook een optie: omwonenden kopen een aandeel in de trust, wat de lokale participatie waarborgt. Dat laatste gebeurde begin 20ste eeuw met het Vondelpark dat behouden bleef omdat het particulier eigendom was. Bron: Verdienmodellen gebiedsgericht bodembeheer – Praktijkwijzer. Zie: rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/bodem-ondergrond/bodemconvenant/publicaties/downloads/verdienmodellen.