Bossenstrategie: een jaar onderweg, nog veel te doen

Na een jaar is er nog weinig bos daadwerkelijk aangelegd. Het vinden van geschikte grond, de focus op natuurbos waar houtoogst niet mogelijk is en het ontbreken van (voldoende) financiële ondersteuning zijn hier debet aan. FPG blijft zich inzetten voor meer mogelijkheden tot financiering en meer oog voor multifunctioneel bos waar houtoogst mogelijk is en blijft.

Opzet uitvoeringsorganisatie lijkt grootste wapenfeit

In de bossenstrategie worden de vele functies die het bos kan vervullen genoemd, zoals biodiversiteit, CO2 opslag, houtproductie en recreatie. Hoe deze functies zich onderling verhouden (wat krijgt prioriteit?) is nog niet geheel duidelijk. De nadruk lijkt te liggen op natuurwaarden. In 2021 is er begonnen met de uitvoering. Het voornaamste resultaat lijkt tot nu de inrichting van de uitvoeringsorganisatie.

De Projectgroep Bossenstrategie heeft acht prioriteiten benoemd ter uitvoering van de strategie:

• 3.400 ha bos aanleggen ter compensatie van gekapt bos t.b.v. Natura-2000 opgaven
• 15.000 ha nieuw aan te leggen bos binnen het NNN
• 19.000 ha nieuw aan te leggen bos buiten het NNN
• Revitalisering van bestaand bos
• Uitbreiding natuurbos: 10% toename (ongeveer 15.000 ha)
• Landschap: bijdragen aan het aanvalsplan landschapselementen en het bevorderen van agroforestry
• Monitoring
• Communicatie

Financiële armslag leidt tot snelheid

Samen ambities formuleren is natuurlijk belangrijk, maar het belang van de gekozen prioriteiten ten opzichte van elkaar is onduidelijk en kan leiden tot te weinig focus. Hierover wordt niets expliciet gezegd in zowel de strategie zelf als de evaluatie. FPG heeft in de aanloop naar de presentatie van de Bossenstrategie meerdere keren aangegeven dat de financiële steun aan de voorkant duidelijk moet zijn om snelheid te kunnen maken en ambities te kunnen invullen. Uit een inventarisatie met de Bosgroepen bleek dit namelijk de grootste bottleneck. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de voortgang nog minimaal is.

Aanpassing subsidieregeling bos SNL

De verschuiving naar natuurbos binnen het NNN zal financiële consequenties hebben. Dat realiseert de overheid zich gelukkig ook. Er wordt gekeken naar aanpassing van de subsidies binnen de SNL. Het veelal ontbreken van beheersubsidies voor bos buiten het NNN zal ook worden meegenomen. De uitkomst wordt nog dit jaar verwacht. Principieel vindt FPG nog steeds dat multifunctioneel bos het uitgangspunt moet zijn. We hebben bomen niet alleen nodig voor natuur, maar ook steeds meer voor bijvoorbeeld natuurinclusief bouwen.

Revitalisering bestaande bossen en natuurbos

De provincies hebben de opdracht gekregen om met plannen te komen om 15.000 ha natuurbos te realiseren en om de bestaande bossen te revitaliseren. Deze plannen moeten nog dit jaar worden opgeleverd. Met het anders kwalificeren van bos verdwijnt vaak de mogelijkheid van houtoogst. FPG is van mening dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met de financiële gevolgen voor eigenaren en het verdwijnen van een bron van hout en CO2 opslag. Het geld dat beschikbaar is en wordt gesteld voor revitalisering is welkom en stelt boseigenaren in staat, de natuurwaarden van, hun bossen te versterken.

Klimaatslim bosbeheer

Op basis van pilots uit 2018 en 2019 is er een online ‘gereedschapskist’ ontwikkeld. Hier kunnen beheerders, beleidsmakers en andere betrokkenen hun licht opsteken op het gebied van klimaatslimbosbeheer.

Agroforestry

Er is werk gemaakt van het wegnemen van belemmeringen voor agroforestry. De definitie van subsidiabele landbouwgrond gaat aangepast worden zodat landschapselementen en houtopstanden op landbouwgrond, productief of niet, onder landbouwgrond zullen vallen. Daardoor kan er vanuit de eerste pijler van het GLB subsidie voor worden verkregen. Het aantal toegestane bomen op bouw- en grasland per hectare wordt verruimd van vijftig naar honderd. Ook wordt het beheer van landschapselementen via pijler 2 subsidiabel. Het nieuwe GLB gaat in 2023 in. Deze verruimingen bieden misschien mogelijkheden voor eigenaren van grond langs beken of rondom natuurgebieden waar er (veel) beperkingen voor de landbouw zijn te verwachten.

Vertaling nationale bossenstrategie in vijf provincies

Vijf provincies hebben al een provinciale bossenstrategie geformuleerd, Gelderland, Noord-Brabant, Flevoland, Groningen en Zeeland. De andere zijn in voorbereiding. Brabant heeft de grootste ambities vastgelegd: 13.000 ha nieuw bos en revitaliseren van 60.000 ha. Er lijken grote verschillen tussen de provinciale strategieën te zijn. In Gelderland wordt zwaar ingezet op natuurbos en wil de provincie houtoogst uitfaseren op 13.000 ha op de Veluwe. GPG en FPG verzetten zich hier sterk tegen.

Compensatieopgave

Bos wat gekapt is vanaf 1 januari 2017 dient te worden gecompenseerd. Hier is 210 mln euro voor gereserveerd. De eerste 660 ha is al gefinancierd (41 mln) voor de periode 2021-2023. De tweede tranche is in voorbereiding. De wet natuurbescherming gaat aangepast worden zodat compensatie van gekapt bos geborgd wordt.

Bos binnen NNN

Er moet 15.000 ha bos bijkomen in het NNN. De provincies zoeken nu naar de meest geschikte gebieden. De bosaanleg moet aansluiten bij de identiteit en karakter van de streek en eco-hydrologisch passend zijn. Nog niet ingerichte natuur en, voornamelijk, niet goed geslaagd kruiden- en faunarijk grasland komen hiervoor in aanmerking.

Bos buiten NNN

Hiervoor zijn vaak nog geen financiële middelen. In Gelderland is wel een regeling. Mits minstens 5 ha aaneengesloten landbouwgrond wordt omgezet in (natuur)bos wordt de 85% van de afwaardering en de aanleg van het bos vergoed. Dit mag dan alleen natuurbos zijn. Ondanks herhaaldelijk negatief advies van GPG heeft de provincie hier aan vastgehouden. FPG blijft pleiten voor multifunctioneel bos waar natuur, productie en recreatie allemaal een plek hebben.

Aanleg in beekdalen

De aanleg van bos in beekdalen kan helpen met het realiseren van de wateropgaven, kwaliteit en vasthouden. Er wordt gewerkt aan een ‘kansenkaart’. De waterschappen zullen hierin het voortouw nemen. Gezien de aandacht voor brede beekdalen in het zevende actieplan nitraatrichtlijn liggen hier misschien kansen. Op 100-250 m langs een beek zal agrarische activiteit drastisch afgeschaald moeten worden. Afwaardering en aanleg van bos is dan misschien interessant.

Stikstofmitigatie rondom natuurgebieden

Er wordt onderzocht in hoeverre bosaanleg rondom natuurgebieden kan helpen bij het mitigeren van de stikstofbelasting. Stoppende of extensiverende boeren maken het mogelijk om bos aan te leggen op (voormalige) landbouwgrond. De mogelijkheid tot het ontwikkelen van nieuwe (boeren)landgoederen dient zich hier aan.

Bos in Rivierenland

In het kader van de programma aanpak grote wateren is door LNV en IenW een ecologische opgave vastgesteld. Ooibossen en zoetwatergetijdenbossen maken daar deel vanuit. Tot 2050 wordt 7.500 ha nieuw bos verwacht gerealiseerd door Rijkswaterstaat. Dit zal vooral in de IJssel-Vechtdelta,  Gelderse poort, Biesbosch en Grensmaas gerealiseerd worden.

Grond van het Rijk 

Het Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat zijn aan het onderzoeken welke van hun gronden geschikt zijn voor bosaanleg.