Hoge Raad over gronduitgifte: gelijke kansen voor particulieren

Overheden moeten iedereen gelijke kansen geven om grond te verwerven als zij overgaan tot het verkopen ervan. De Hoge Raad heeft deze uitspraak vrijdag 26 november gedaan in een geschil tussen een ondernemer en de gemeente Montferland. FPG vindt hiermee de Hoge Raad aan haar zijde in de dagelijkse praktijk waar particulieren beperkt mogelijkheden kregen om zelf nieuwe natuur te realiseren. 

Voorbeeldbrief

In lijn met de uitspraak heeft FPG een voorbeeldbrief gemaakt voor leden aan hun gemeente, om de positie van de grondeigenaar bij gronduitgifte te verstevigen. Leden kunnen deze zelf aanvullen en versturen naar de betreffende gemeente. Daarmee zijn ze beter in beeld bij eventuele grondtransacties in de toekomst en het geeft een aanknopingspunt om in contact te blijven met de gemeente.

De uitspraak in het kort

De gemeente wilde grond aan een vooraf geselecteerde partij verkopen en wees andere gegadigden af. De Hoge Raad wijst die praktijk af omdat dit in strijd is met het gelijkheidsbeginsel. Overheden behoren aldus de Raad mededingingsruimte te bieden. Dat houdt in dat partijen de tijd en ruimte moet worden gegeven om via een open procedure grond te kunnen aankopen.

Nieuwe natuur door particulieren

De uitspraak markeert een breuk met de praktijk in de afgelopen jaren omdat deze volgens FPG ook doorwerkt naar de verkoop van grond die overheden verwerven voor natuur en willen doorleveren aan terreinbeherende organisaties. In de afgelopen jaren was dit een gebruikelijke gang van zaken. Particulieren kregen doorgaans geen mogelijkheden om die grond te verwerven om zelf nieuwe natuur te realiseren. FPG heeft zich daar steeds tegen verzet en vindt nu de Hoge Raad aan haar zijde. 

Om de positie van de grondeigenaar bij gronduitgifte door overheden verder te verstevigen heeft FPG een voorbeeldbrief opgesteld gericht aan gemeenten. Leden kunnen deze aanvullen en versturen naar de betreffende gemeente. Daarmee zijn ze nog beter in beeld bij eventuele grondtransacties in de toekomst.

Bredere betekenis uitspraak

De uitspraak is gedaan naar aanleiding van een aangespannen zaak door een vastgoedondernemer tegen de gemeente Montferland. Naast het geven van mededingingsruimte bij gronduitgifte, moet de overheid volgens de Hoge Raad objectieve, toetsbare en redelijke selectiecriteria opstellen op basis waarvan kopers worden geselecteerd. Ook moet openbaarheid worden verzekerd. Dit betekent voldoende tijd om te reageren, en goede communicatie over de beschikbaarheid van de onroerende zaak en de selectiecriteria. Beschikbaarheid van andere onroerende zaken wegen niet mee bij de beslissing voor de mededingingsruimte. Belangrijkste criterium is de verwachting van het aantal mededingers naar betreffende grond. 

Gebruik uitspraak lokaal en regionaal

Deze uitspraak moet leiden tot meer openbare verkoopprocedures. FPG roept leden op deze uitspraak te gebruiken in discussies met de lokale en provinciale overheid. Bij voorgenomen verkoop van onroerend goed moeten overheden veel actiever en transparanter communiceren en potentiële kopers laten meedingen. Uitzonderingen op een open procedure, is alleen mogelijk als redelijkerwijs te verwachten valt dat er maar één serieuze gegadigde in aanmerking komt. Maar met die mogelijkheid zal heel voorzichtig moeten worden omgesprongen. Deze moet tijdig voorafgaand aan de verkoop publiekelijk bekend worden gemaakt. Partijen die het daar dan niet mee eens zijn, kunnen dan bezwaar aantekenen.