Symposium klimaatbestendige landgoederen

Dagvoorzitter:

Just Schimmelpenninck
Just is bestuurder van Overijssels Particulier Grondbezit en mede-eigenaar van landgoed Nijenhuis & Westerflier in Diepenheim.

Spreker:

René Didde
René is milieu/wetenschapsjournalist, droogte expert en auteur van het boek "Nederland droogteland". In zijn boek beschijft hij de oorzaken en kijkt hij naar mogelijke oplossing voor de droogte die in Nederland aan de grond ligt van zo veel problematiek in het landelijk gebied. René is werkzaam bij onder andere Binnenlands Bestuur, Wageningen World, Trouw, KAN-platform en Lichtkogel.

"Waarom komen mensen wel of niet in actie voor het klimaat?’
Interactieve sessie vol praktische handvatten voor gedragsverandering

Klimaatpsychologen Sara Wortelboer en Marieke Siepert geven inzicht

De klimaatontwrichting is waarschijnlijk de grootste uitdaging waar we als mensheid ooit voor hebben gestaan. Vroeg of laat komt iedereen er mee in aanraking. Om de negatieve gevolgen zoveel mogelijk te beperken en ons voor te bereiden op een snel veranderend klimaat, voeren we op alle domeinen van het leven veranderingen door. Overheid, bedrijven, organisaties en huishoudens; iedereen doet wat binnen zijn of haar invloedssfeer past.

Maar wat zijn nou de beweegredenen om wel of niet duurzaam te handelen? Binnenshuis, maar ook als (mede) eigenaar van een landgoed? Tijdens hun presentatie delen Marieke Siepert en Sara Wortelboer van Stichting Klimaatpsychologie de belangrijkste belemmeringen en motieven. Marieke kijkt als therapeute vooral naar het individu, terwijl Sara de sociale psychologie belicht.

Sprekers:

Marieke Siepert
Marieke is psycholoog bij Stichting Klimaatpsychologie en ook werkzaam als communicatieadviseur bij de Regionale Energiestrategie Twente.

Sara Wortelboer
Sara is de oprichter van Stichting klimaatpsychologie en houdt zich ook bezig met hoe communicatie, taal en gedragskennis daarbij het beste kan worden ingezet voor een leefbare toekomst. In het verleden was zij werkzaam bij Think Big Act Now en Nieuwe Wending.

Klimaatscenario’s in Overijssel en toepassing Nationale Adaptatie Strategie op landgoed   

Luc Jehee zoomt uit en zet uiteen welke scenario's er qua klimaatverandering mogelijk zijn. De Nationale Adaptatie Strategie kijkt naar de gevolgen van klimaatverandering op verschillende aspecten van het buitengebied, en biedt concrete stappen om deze gevolgen te verzachten. Luc past dit toe op landgoederen.

Spreker: 

Luc Jehee 
Luc is werkzaam bij de Provincie Overijssel waar hij zich bezig houdt met watervraagstukken en klimaat. Hiernaast is hij rentmeester van landgoed Het Lankheet. Op dit landgoed worden initiatieven genomen met innovatieve manieren van waterbeheer en energieopwekking.
Ook is Luc de auteur van het vorig jaar uitgekomen boek "In het hart van het Overijsselse landschap", over de rol van de textiellandgoederen in de ontwikkeling en het behoud van natuur en landschap in de provincie.

Het begrijpen van- en de rol van een Landschapsecologische systeemanalyse in klimaatadaptatie.

Om de waterproblematiek op landgoederen als eenheden in het landschap te begrijpen is een breder begrip hebben van het watersysteem van de regio randvoorwaarde. In een LESA wordt onderzocht waar de problemen vandaan komen, want alleen dan kunnen goede maatregelen worden genomen.

Spreker: 

Peter van der Molen
Peter is landschapsecoloog en ervaren adviseur natuurmonitoring Natuurnetwerk Nederland en Natura 2000 bij Bij12. 

Klimaatverandering zichtbaar in de praktijk

De eigenaren van Huis Brecklenkamp ervaarden de effecten van klimaatverandering als geen ander toen de keermuur van het huis instortte door een combinatie van veel neerslag na langdurige droogte. Erik Wanrooij deelt zijn ervaringen met deze situatie en blikt vooruit op de toekomst.

Spreker:

Erik Wanrooij

Erik heeft een bedrijfseconomische achtergrond. Daarnaast is hij bestuurssecretaris bij Stichting Kastelen Buitenplaatsen Landgoederen (sKBL) en bij stichting Erfgoed Landfort. Ook is Erik vanuit familieverband nauw betrokken bij Huis te Breckelenkamp als medebeheerder en bestuurslid van de stichting. In die hoedanigheid heeft Erik de afgelopen periode veel ervaring opgedaan met klimaatinvloeden, aangezien Huis te Breckelenkamp veel heeft geleden onder zowel de droogte- als de grote hoeveelheid aan water. Muren in de gracht, de wachttoren en het fundament van de monumentale gebouwen kwamen in gevaar. Na het instorten van een keermuur moest met stel en sprong actie worden ondernomen voor het herstel en om verdere schade aan gebouwen en elementen te voorkomen. Hiermee zijn veel financiële middelen gemoeid geweest. Tijdens het panelgesprek zal Erik aanwezig zijn als ervaringsdeskundige.

Deelsessie panelgesprek: Klimaatbestendige gebouwen op landgoederen

Om gebouwen op landgoederen klimaatbestendig te maken, is een hele opgave. Impact van droogte, overmaat aan water, bouwtechnieken door de eeuwen heen en nieuwe mogelijkheden toepassen. Het is een zoektocht hoe gebouwen zich zullen houden in de toekomst en hoe daarop ingespeeld kan worden. Onder meer omdat het vaak gaat om omvangrijke onvoorziene zaken, ook in financiële zin. Hiervoor is belangrijk inzicht te krijgen wat de invloed van de klimaatveranderingen op de lange termijn zal zijn. Dat kan met goede monitoring waarna eventuele preventieve maatregelen voor het behoud uitgevoerd kunnen worden. Daarin kunnen onder meer nieuwe technieken helpen.

Tijdens dit panelgesprek zullen Abko Zweverink, Dick Wichers en Erik Wanrooij onder leiding van Heidi van Limburg Stirum, u meenemen in wat zij in de dagelijkse praktijk tegenkomen ten aanzien van de duurzaamheidsvraagstukken voor gebouwen op landgoederen. Graag gaan zij met u in gesprek over uw ervaringen en waar uw zorgen op dit moment naar uit gaan. Ook willen we praktische handvatten benoemen die u kan toepassen tijdens het beheer van de gebouwen op uw landgoed.   

Sprekers:

Heidi van Limburg Stirum

Heidi is aan de TU Delft opgeleid als bouwkundig ingenieur. Ze woont op Buitenplaats Spijkerbosch in Olst. In het dagelijks leven is Heidi directeur van Stichting Huis Bergh. Ze is verantwoordelijk voor het beheer, onderhoud en de exploitatie van het in totaal 540 ha grote landgoed. Op dit moment wordt het kasteelcomplex gerestaureerd en gerenoveerd. Hierin is een belangrijk aandachtspunt hoe het kasteel maar ook de huurwoningen verduurzaamd kunnen worden en zo veel mogelijk bestand gemaakt kunnen worden tegen klimaatinvloeden. In het verleden was Heidi directeur van de Nederlandse Kastelen Stichting. Ze heeft vanuit verschillende invalshoeken veel kennis en kunde opgedaan en toegepast zien worden ten aanzien van de waarden die de kastelen in Nederland hebben voor de samenleving.

Abko Zweverink
Abko is Erfgoed adviseur en heeft zijn eigen bedrijf Risalto. Hij is onder meer monument adviseur voor de gemeente Groningen en bouwkundige voor Kasteel Huis Bergh. Abko kan vanuit zijn praktijk toelichting geven op klimaatopgaven en verduurzamingsmogelijkheden voor monumenten en incourante gebouwen. Tijdens het panelgesprek zal Abko aanwezig zijn als inhoudsdeskundige.

Dick Wichers
Dick is vanuit verschillende disciplines betrokken bij de verduurzaming van gebouwen. Vanuit zijn eigen bedrijf werkt Dick voor verschillende OPG en GPG leden, waaronder IJssellandschap. Daarnaast geeft Dick restauratieadviezen en brengt in beeld wat onderhouds- of restauratiekosten zijn voor monumenten. Voorheen was Dick teamleider inspecties bij Stichting Monumentenwacht Gelderland. Tijdens het panelgesprek zal Abko aanwezig zijn als inhoudsdeskundige.

Erik Wanrooij
Erik heeft een bedrijfseconomische achtergrond. Daarnaast is hij bestuurssecretaris bij Stichting Kastelen Buitenplaatsen Landgoederen (sKBL) en bij stichting Erfgoed Landfort. Ook is Erik vanuit familieverband nauw betrokken bij Huis te Breckelenkamp als medebeheerder en bestuurslid van de stichting. In die hoedanigheid heeft Erik de afgelopen periode veel ervaring opgedaan met klimaatinvloeden, aangezien Huis te Breckelenkamp veel heeft geleden onder zowel de droogte- als de grote hoeveelheid aan water. Muren in de gracht, de wachttoren en het fundament van de monumentale gebouwen kwamen in gevaar. Na het instorten van een keermuur moest met stel en sprong actie worden ondernomen voor het herstel en om verdere schade aan gebouwen en elementen te voorkomen. Hiermee zijn veel financiële middelen gemoeid geweest. Tijdens het panelgesprek zal Erik aanwezig zijn als ervaringsdeskundige.

Deelsessie Aardkundig fundamentalisme

Wat staat aan de basis van een toekomstbestendig landschap? Peter Hermens en Martijn Horst schetsten een prijswinnend (EO Wijers 2023) gedachtengoed op basis van 7 stappen en net zoveel vergezichten. Ze vatten dat samen in een nieuwe fictieve ‘religie’: het Aardkundig Fundamentalisme. Peter en Martijn nemen u in deze workshop op onderdelen mee in de werking van het Aardkundig Fundamentalisme. Samen maken we de vertaling naar de Gelderse en Overijsselse landgoederenzones. Hoe stroomt het water in onze provincies? Waar vinden de deelnemers dat er kansen liggen om in aardkundige landgoederenzones te denken? En wellicht hebben we zelfs een eerste gedachtegang over hoe zo'n aanpak er dan uit kan zien?

• Presentatie van de EO Wijers: Aardkundig Fundamentalisme
• Voorbeelden op landgoedniveau
• Aan de slag met de vraag of het gedachtengoed past bij de landgoederen en hoe dit uitgewerkt kan worden op een landgoederenkaart met als onderlegger het watersysteem

Sprekers:

Deelsessie: Klimaatrobuust groen erfgoed behouden 

Deze workshop wordt in beide rondes gegeven.

Aan de hand van praktijkvoorbeelden worden de recente ontwikkelingen over groen(beheer) op het gebied van klimaatadaptatie, toepasbaar in iedere tuin- en parkaanleg, uit de doeken gedaan. Hier kunnen eigenaren mee aan de slag om de groene elementen die de landgoederen zo uniek maken toekomstbestendig te maken

Spreker:

Maartje Bos 
Maartje is werkzaam als adviseur groen erfgoed bij stichting In Arcadië,een stiching die zich inzet voor de kennisbevordering en instandhouding van groen erfgoed. Maartje specialiseert zich op landgoederen en buitenplaatsen, en heeft een achtergrond in de tuin- en landschapsinrichting en landschapsgeschiedenis. 

Deelsessie: Klimaatrobuust groen erfgoed behouden 

Deze workshop wordt in beide rondes gegeven. Zie voor info hierboven

Deelsessie: Vloeiweiden, watererfgoed voor een vitale bodem 

Op veel landgoederen zijn nog relicten te vinden van historische vloeiweidensystemen. Op landgoed het Lankheet in Haaksbergen/Overijssel zijn deze systemen gereconstrueerd, hersteld en weer in gebruik genomen. Hergebruik blijkt goed voor het bodemleven, de biodiversiteit, het doorstaan van droge perioden, vermindering van de uitstoot van zware broeikasgassen en het vastleggen van CO2. Het gaat dan om actuele groen/blauwe diensten ten behoeve van een klimaatrobuust landschap met inzet van oude boerenkennis. In deze workshop vertelt Eric Brinckmann hoe deze systemen kunnen worden ingezet, en hoe je als eigenaar aanwiijzingen van oude systemen kan terugvinden. Als het weer het toelaat gaan de deelnemers ook kort het veld in naar kasteel Warmelo om de relicten in het echt te zien. 

Spreker:

Eric Brinckmann
Eric is de auteur van het boek “stromend landschap”, is onder andere LESA onderzoeker, landschapsfilosoof en de directeur van landgoed het Lankheet in Haaksbergen. Op dit moment werkt hij aan de vloeikaart van Nederland, waar alle oude locaties van vloeiweiden zijn geïnventariseerd. In September geeft hij in samenwerking met het OPG een uitgebreidere cursus om vloeiweiden te herkennen in het landschap. 

Deelsessie: Verandering organiseren

Hoe maken we als organisatie (stichting/ vereniging) of familie de veranderbeweging naar anders denken en doen? Samen met de omgeving en crossgenerationeel? Hoe start je dit proces? 

• In de workshop gaan we ons richten op het Berkana transitiemodel en de verschillende rollen die men kan innemen in de verandering naar een toekomstbestendige en duurzaam landgoed. Hoe kunnen we dat wat we al weten en hetgeen we voor de toekomst willen, vanuit verschillende generaties, in de praktijk brengen? Samen met partners en de omgeving. Waarbij elk landgoed anders is en het op eigen wijze zal doen.

Vragen die centraal zullen staan: Waar willen we "business as usual" veranderen? Wat is de impact op: landbouw, wonen, erfgoed, water en natuur op ons landgoed? En hoe kunnen we dit concreet maken? In beelden, tussentijdse doelen, waarden? Hoe zorg ik voor voldoende medestanders binnen het landgoed? Mag het geld kosten of hebben we het vooral over toekomstige kosten voor zijn? Is er een verdienmodel te bedenken? Hoe ziet het landgoed er voor de volgende generatie uit?

Spreker:

• Anja Ringewöle
  Anja is meer dan 11 jaar ondernemer, als eigenaar van What If Consultancy en als één van de eigenaren/partners van organisatieadviesbureau TWST. Ze werkt als organisatieadviseur, business developer, leiderschapsexpert en exectuive/teamcoach.
  Nu werkt ze aan projecten die bijdragen aan een gezonde aarde en behoud van biodiversiteit door systemische verandering te ondersteunen. In verschillende rollen bij de Social Tipping Point Coalitie, We Are The Next Regeneration, Stichting Graan Geluk Gelderland, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen, Raad van Advies De Groene Afslag, en de Veranderschool
  
  

Afsluiter met Just Schimmelpenninck en René Didde.