"We kúnnen verdroging terugdraaien"
Onderstaand artikel is een interview met Hein Pieper
Onderstaand artikel is een interview met Hein Pieper, 
dat in verkorte versie wordt geplaatst in ons magazine De Landeigenaar. Hein Pieper is dijkgraaf van Waterschap Rijn en IJssel. Daarnaast is hij internationaal actief, onder meer als president van de Europese koepelorganisatie voor waterbeheer, de EUWMA. Hij zit ook als expert in een adviesorgaan van de Europese Commissie over klimaatverandering en sociale transformatie. Op 30 mei is hij een van de hoofdsprekers tijdens de Community of Practice bijeenkomst van FPG en Soil 4U, met als thema: water. Schrijf u in!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
interview in Magazine De Landeigenaar (komt uit in juni 2022)
Klimaatverandering en slecht waterbeheer zorgen voor een groeiend probleem: verdroging. “Als over tien jaar de temperatuurstijging niet is gestopt, dan is het te laat voor de mensheid”, stelt dijkgraaf Hein Pieper. Hij vindt dat nu iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen, ook grondeigenaren en boeren. “Het positieve is dat we deze ontwikkeling kúnnen terugdraaien als we willen.”
De droge jaren 2018, 2019 en 2020 hebben veel schade veroorzaakt in het gebied van Waterschap Rijn en IJssel. “Die jaren hebben ons met de neus op de feiten gedrukt, ook al zagen we deze ontwikkeling natuurlijk al langer”, zegt dijkgraaf Pieper. “Het geldt niet alleen voor ons waterschap, maar voor alle hoge zandgronden in oostelijk en zuidelijk Nederland.”
Hoe ernstig is de situatie?
“Die droge jaren hebben ons heel hard geraakt. Daar kwam toen ook nog de hitte bij. Onze natuur is hier niet op berekend en de boeren hebben dan nog maar één zorg: hun gewassen in leven houden. Miljoenen bomen leden schade en zelfs de beschikbaarheid van voldoende drinkwater is onzeker geworden. Het is de vraag of met het huidige drinkwaterstelsel de drinkwaterbedrijven de te bouwen woningen uit de woningbouwopgave kunnen voorzien.”
Water vasthouden
Is droogte het grootste klimaatprobleem?
“Nee, niet droogte, maar verdroging. We hebben grote delen van ons land zo ingericht dat er een structurele verdroging kan plaatsvinden. De talrijke beekjes, riviertjes en sloten zorgen ervoor dat water snel het gebied uit is, om de landbouw optimaal, misschien wel maximaal te faciliteren. Dat was ooit begrijpelijk, want we wilden geen voedselschaarste meer. Alleen krijgen we nu een ander klimaat en zit het systeem van het snel afvoeren van water ons in de weg.”
Wat moet er gebeuren?
“We moeten veel meer water vasthouden. Vroeger was bijvoorbeeld de Achterhoek een moerasgebied. Maar die moerassen zijn allemaal drooggelegd. Wij zijn al begonnen met het laten meanderen van rivieren en het beter vasthouden van water in de haarvaten, bijvoorbeeld met stuwtjes in de sloten. Dat doen wij als waterschap en dat doen ook heel veel landeigenaren, boeren en natuurorganisaties. Dat kan ons in een droog jaar tien tot veertien dagen waterwinst opleveren.”
U pleitte eerder voor een fundamentele herschikking van het watersysteem. Dat is meer dan stuwtjes plaatsen.
“Dat klopt. Als waterschap Rijn en IJssel hebben we wel twintig acties ingezet. Voor de korte termijn zetten we bijvoorbeeld nu ook in de winter stuwen hoger. Dat betekent meer wateroverlast, maar daar hoor ik niemand over klagen. Boeren accepteren dat.
Voor de middellange en de langere termijn werken we bijvoorbeeld aan verhoging van het grondwaterpeil met tien centimeter. Dat zal natte gebieden natter maken en droge gebieden meer buffer geven. Dit kan niet generiek; in sommige gebieden waar je verhoging van het grondwaterpeil zou willen, staan nu bijvoorbeeld woonwijken.
Wij willen ook meer water bufferen. We kijken ook samen met boeren om klei in de bodem aan te brengen en om het gehalte organische stof in de bodem te verhogen. Dat verbetert het watervasthoudend vermogen.
Ook kun je denken aan het vervangen van naaldbos door gemengd loofbos. Zo zijn er wel twintig verschillende acties. Alleen al voor de Achterhoek kosten deze acties voor de komende 25 jaar één tot anderhalf miljard euro.”
Combineren met aanpak stikstof
In hoeverre zijn dergelijke maatregelen te combineren met de gebiedsgerichte opgaven voor stikstof?
“Wij bepleiten bij de provincie om alle plannen op elkaar te leggen en dan te bekijken hoe we kunnen schuiven of combineren. We hoeven niet altijd te streven naar een acht; maak er soms een zesenhalf van, als dat nodig is om op een locatie ook andere opgaven neer te kunnen leggen. En doe het in één keer: dan weten grondgebruikers dat ze 25 jaar vooruit kunnen.
Daarbij hecht ik eraan dat we een levensvatbare landbouw behouden. Ik zou het zeer betreuren als de overheid in het wilde weg bedrijven zou opkopen. Dat is niet goed voor de sociale cohesie. Bovendien zijn gezonde boerenbedrijven hard nodig voor de andere opgaven. Boeren zijn een deel van de oplossing.”
Wat kunnen grondeigenaren zelf doen?
“Accepteren dat er klimaatverandering optreedt en dat we aan klimaatadaptatie moeten doen. Dat vraagt offers, bijvoorbeeld van boeren om minder opbrengst te accepteren. Dat zijn we niet gewend. Daarom vind ik landgoederen interessant; een landgoedeigenaar combineert vaak landbouw, bossen en soms een historische tuin en historische gebouwen. Landgoedeigenaren moeten altijd integrale keuzes maken en het zou interessant zijn als zij aan boeren die te maken hebben met stikstofbeleid, laten zien hoe ze die onderdelen combineren. Landgoederen kunnen zo een voorbeeldfunctie vervullen.”
Wat verwacht u concreet van landeigenaren en boeren?
“Een proactieve houding en niet alleen denken vanuit het bestaande. Je wilt continuïteit, dat is heel verstandig, maar je moet dat wel doen in een complexe omgeving, waarin je moet meebewegen met klimaatverandering, bijvoorbeeld door je waterhuishouding aan te passen of door je ecologische voetafdruk te verkleinen. Dat gaat niet van de ene op de andere dag, maar hierbij geldt meer dan ooit: regeren is vooruitzien.”
Is Nederland een gidsland op het gebied van goed waterbeheer?
“Er is een toenemende vraag naar kennis en expertise op dat gebied. Dat is precies wat de Nederlandse waterschappen te bieden hebben. Met de Blue Deal van de Nederlandse waterschappen bieden we dat aan partijen aan in andere landen. Bijvoorbeeld in zuidelijk Afrika is de verdroging dramatisch. Goed waterbeheer kan echt helpen. Dus niet alleen investeren in een watersysteem of waterzuivering, maar dat ook onderhouden. Anders is het weggegooid geld en het gaat om miljarden. Er lopen nu vier pilots van de Blue Deal in zuidelijk Afrika waar we vooral inzetten op dat onderhoud en goede governance.
Onze belangrijkste drive daarvoor is de klimaatverandering. Want als over tien jaar de temperatuurstijging niet is gestopt, dan is het te laat voor de mensheid.”
Te laat voor de mensheid?
“Dan is het niet meer in onze handen en komen er autonome ontwikkelingen in het klimaat. Als bijvoorbeeld de ijskap op de Noordpool smelt, doet dat iets met het klimaat op aarde. Dat kunnen we dan op dat moment niet meer stoppen.
Het positieve is dat we dit soort ontwikkelingen wel kúnnen terugdraaien als we willen. Dat hebben we bijvoorbeeld gezien met het gat in de ozonlaag.”
