Natuurbeleid: particulieren aan zet

FPG pleit voor het meer en uitdrukkelijk betrekken van particuliere eigenaren bij de uitwerking van het natuurbeleid. Te vaak worden particulieren die samen twee derde van de grond bezitten en beheren, waaronder een groot deel van de natuurgronden in Nederland, minimaal betrokken bij de invulling van de grondinstrumentarium-koffer, vormgeving van de natuurherstelmaatregelen, ontwikkeling van alternatieve verdienmodellen en de totstandkoming van de bossenstrategie. Deze boodschap is overgebracht in aanloop naar het uitgestelde AO Natuur in de Tweede Kamer.

Natuurontwikkeling: Van top-down naar bottom-up

Het Programma Natuur is een belangrijk onderdeel van de stikstofaanpak voor natuurherstel en -ontwikkeling. Basis voor de maatregelen zijn de natuurdoelanalyses. In de eerste drie jaar wordt €600 miljoen in het Programma Natuur gereserveerd. Daarvan is voor de Natura2000 overgangsgebieden 20% geoormerkt. FPG ziet dat dit aandeel nog niet wordt gerespecteerd in alle provincies en vraagt hierop actie van de Tweede Kamer. FPG pleit verder voor ruimte voor zogeheten zelfrealisatie door particulieren bij natuurontwikkeling. Dit draagt bij aan draagvlak en -kracht in het buitengebied en heeft impact door het grote areaal dat particulieren beheren en bezitten.

Bij invulling van maatregelen die in overgangsgebieden worden genomen vraagt FPG om de inrichting van gerichte bottom-up gebiedsprocessen. Meerdere functies moeten worden gecombineerd en geïntegreerd in de overgangsgebieden: natuur, landschap, cultuurhistorie en natuurinclusieve landbouw. Dat vergt een zorgvuldig gebiedsproces.

Basiskwaliteit Natuur: verbreed functies

Tijdens het AO wordt het concept 'basiskwaliteit natuur' besproken. Dat richt zich op systeemherstel op landschapsschaal door ook extra inspanningen buiten natuurgebieden. FPG vindt het belangrijk dat deze focus op natuurdoelen uit de Vogel- en Habitatrichtlijn wordt verbreed. Functies als productielandbouw, wonen, recreatie, landschap, natuur en cultuurhistorie moeten ook worden gerespecteerd en meer met elkaar verbonden. Voor FPG is het essentieel dat bedrijven en maatschappelijke organisaties ‘van onderop’ invulling geven aan de basiskwaliteit. In het huidige proces van de ‘lerende aanpak’ door het ministerie ontbreken de landbouw en particuliere (landgoed)eigenaren.

Grondinstrumentarium: geen onteigening

Tijdens het AO komt ook het grondinstrumentarium aan bod. Dit gaat onder andere over koop, verkoop, onteigening en ruilverkaveling van grond in overgangsgebieden om stikstofemissies te verlagen of natuur te ontwikkelen. Gedwongen verkoop door onteigening is daarbij niet bespreekbaar voor FPG en vraagt een duidelijke uitspraak van de Tweede Kamer hierover. De inzet van het grondinstrumentarium moet gericht zijn op het beter bij elkaar brengen van agrarisch ondernemerschap en het grondgebruik. Daarnaast vindt FPG het van belang dat gronden die van overheidswege worden aangekocht marktconform en door een open en transparante procedure verworven kan worden door bijvoorbeeld particulieren. Dit geeft particulier ruimte om nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen.

Bossenstrategie: financiën en vlaktekap

FPG ziet dat bij het ministerie en in de Tweede Kamer het besef groeit dat ambitie van de Bosstrategie uit de pas loopt met beschikbare middelen (en fysieke ruimte). In aanloop naar de uitwerking van de bosstrategie heeft FPG een eigen onderzoek uitgevoerd met de Bosgroepen. Uitkomst: twee derde van de particuliere terreineigenaren is welwillend over enige vorm van bosuitbreiding op eigen terrein, maar alleen als de randvoorwaarden op orde zijn. Belangrijkste conclusie: theoretische mogelijkheden zijn niet relevant als de financiële randvoorwaarden niet kloppen (link naar ons onderzoek hier).

Houtproductie en beheer vragen dat eigenaren handelingsruimte hebben om professioneel te handelen. In het afgelopen jaar is een stevige polemiek ontstaan over vlaktekap en natuurvolgend bosbeheer. FPG waardeert de genuanceerde en realistische insteek van de Minister in de bossenstrategie die onder voorwaarden ruimte geeft voor beperkte vlaktekap.

Wolvenbeheer: kom met een toetsingskader

In de voorbereidende brief aan de Tweede Kamer van het ministerie wordt kort nog gerefereerd aan de ‘Factfinding’-studie “De wolf terug in Nederland”. Deze studie dient als basis voor een te actualiseren versie van de het Interprovinciaal Wolvenplan in 2022. Intussen kan worden geconstateerd dat talloze incidenten met wolven plaats vinden met een grote materiele en emotionele impact. Tot dusverre heeft in de regio’s waar zich incidenten voordoen het overleg met betrokkenen nog niet geleid tot bevredigende afspraken over vergoedingen en de mogelijkheid van preventieve maatregelen. FPG constateert dat het ontbreekt aan een toetsingskader, gebaseerd op internationale instandhoudingsverplichtingen, om maatregelen te kunnen nemen en vraagt de Tweede Kamer hier op aan te dringen. Daarnaast wil FPG dat de afhandeling van meldingen van schade sneller en soepeler verlopen dan nu het geval is.