Verduurzaming via pachtcontracten nodig en mogelijk

Wageningen University & Research en Stichting Milieukeur hebben onderzocht hoe bodems van pachtgronden duurzamer kunnen worden beheerd. Dit onderzoek “Goed verpacht, beter beheerd” is op 9 oktober gepubliceerd en hier in te zien. Het onderzoek werd verricht in opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf. Het geeft weer welke bodemmaatregelen in pachtovereenkomsten voorzien kunnen worden. Ook maakt het duidelijk dat liberale pachtvormen een belangrijk middel zijn om de doelstelling voor duurzaam bodembeheer in 2030 te bereiken.

Effectieve bodemmaatregelen bij pachtgronden

Het onderzoek zet alle mogelijke duurzame bodemmaatregelen op een rij en kijkt in hoeverre dit door generieke maatregelen al geregeld kan worden. En zo niet, hoe dit dan in pachtcontracten vastgelegd kan worden. Minister Schouten streeft naar een duurzaam beheer van alle landbouwgronden in 2030. Het onderzoek behandelt vijf maatregelen die onder de huidige pachtwetgeving al opgenomen kunnen worden in nieuwe pachtcontracten (uitgezonderd reguliere pacht):

1. toepassen van organische of ruige mest;
2. verlagen van de bandenspanning (onder 1 bar) en wiellast (onder 3 ton);
3. voorschrijven van rustgewassen;
4. toepassen van biologische gewasbescherming;
5. toepassen actief biologisch randenbeheer.

Deze maatregelen vragen geen grote investeringen van de pachter en houden naar verwachting juridisch stand bij de Grondkamer. Vooral in combinatie kunnen deze maatregelen de toestand van de bodem sterk verbeteren.

Effectiviteit afhankelijk van pachtvorm

Het rapport levert ook een helder overzicht van de verschillende pachtvormen en de mogelijkheden om via pacht in te spelen op de wens van duurzaam bodembeleid. Het rapport bevestigt het tekort van reguliere pacht als verduurzamingsinstrument. Het stelt namelijk klip en klaar dat deze vorm “geen opties biedt voor duurzaam bodembeheer”. Het is daarbij belangrijk te realiseren dat nog steeds meer dan 230.000 hectare onder deze pachtvorm valt. Dat is bijna 50% van het totale pachtareaal van Nederland en meer dan 10% van het landbouwareaal in Nederland.

Keuze liberale pacht juist vanwege duurzaamheid

Het rapport is minder duidelijk over het feit dat duurzaam bodembeheer juist een belangrijke reden is voor de keuze voor de liberale pachtvorm door verpachters. Met deze pachtvorm kan juist het beste vorm worden geven aan de gevraagde transitie in de landbouw. Liberale pacht zoals we die kennen geeft de vereiste flexibiliteit en mogelijkheden om verduurzaming vorm te geven in de relatie tussen pachter en verpachter. Hierover schreef FPG-portefeuillehouder Grond- en Pachtbeleid Paul Kindt eerder al een opinie in de Boerderij (zie hier).

In de praktijk zijn grondeigenaren op zoek naar vormen om pachters aan te zetten tot verduurzaming op hun gronden. Een voorbeeld hiervan zijn de pachtovereenkomsten op het landgoed Vilsteren waarin duurzaamheid sterk verankerd is (lees meer in De Landeigenaar van juni 2020 vanaf blz. 12–voor leden hier). Een ander voorbeeld is de door Staatsbosbeheer verplichte cursus ‘beheer van natuurgraslanden’ voor haar pachters (lees meer hier).

In de aanbevelingen aan het Rijksvastgoedbedrijf geven de onderzoekers een aantal handvatten en te nemen stappen om duurzaam bodembeheer in pachtovereenkomsten op te nemen. Hierbij wordt niet expliciet gemaakt dat deze stappen enkel kans van slagen hebben in nieuwe liberale pachtcontracten, niet in andere vormen. De landbouw staat voor een gigantische opgave: met kringlooplandbouw, klimaatadaptatie, duurzaam bodembeheer en veel meer. Meer dan ooit is er dan ook behoefte aan een flexibel pachtstelsel om hierop in te kunnen spelen. Liberale pacht als instrument past daar goed in.